HYPATİA (ykş. 370-415) İskenderiyeli düşünür ve matematikçi. İskenderiye’deki Yeni-Platoncu Okul’un gelişmesinde etkili olmuştur.
İskenderiye’de doğdu, Mart 415’te aynı kentte öldü. Matematikçi ve düşünür Theon’un kızıdır. Babasından doğabilim ve matematik öğrenmiş, onun etkisiyle önce Gezimcilik’e bağlanmış sonra, Plutark-hos gibi dönemin önde gelen düşünürleri olan öğretmenlerinin etkisiyle görüşlerini değiştirip Yeni-Platoncu akımı benimsemiştir. Bir süre Kyrene’de kalan Hyptaia burada, daha sonra papaz olan din adamı Kyrene’li Synesius’un düşüncelerini etkilemiş, İskenderiye’ye döndükten sonra da güzelliği, zekâsı ve felsefe konularında derin bilgisiyle Yeni-Platonculuk düşüncesinin yaygınlaşmasına katkıda bulunmuştur.
Hypatia’nın yaşadığı dönemde, Çoktanrıcılık yeni gelişmekte olan Hıristiyanlık karşısında, oldukça güçlüydü. Hypatia, bir tanrıtanımaz olarak nitelendirilmekle birlikte, Hıristiyanlar üzerinde de etkiliydi. Ancak, 412’de İskenderiye piskoposluğuna atanan Kyrilius onu Hıristiyanlar ve tanrıtanımazlar arasındaki sürtüşmenin odağı durumuna getirdi. Kentin tanrıtanımaz yöneticilerinden biriyle ilişkisini ileri sürerek, keşişlerden ve bağnazlardan oluşan bir topluluğu üzerine saldırttı. Hypatia linç edildi.
İlk Çağ’ın ilk kadın düşünürlerinden olan Hypatia, ilk kadın matematikçi olarak bilinir. Synesius ile yazışmalarından öğrenildiğine göre, Pergeli Apollonios’un Konikler’i ve İskenderiyeli Diophantus’un Arithmetica’sı üzerine yorumlan vardır. Ancak, yapıtları bugüne ulaşamamıştır. Gene, Synesius’un ona usturlab ve hidroskop yapımında yardımcı olduğu bilinmektedir. Felsefe alanında yapıtlarının varlığı kuşkuludur. Uzun bir süre, bilgileriyle ünlü kadınlar İkinci Hypatia olarak anılmıştır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi