KAY, John (1704-1764) İngiliz, mucit. “Uçan mekik” olarak adlandırılan buluşuyla, otomatik dokuma tezgâhının geliştirilmesine öncülük etmiştir.
16 Temmuz 1704’te Lancashire’daki Bury kasabası yakınlarında doğdu, Fransa’da öldü. Geçimini dokumacılıkla sağlayan bir ailenin oğluydu ve eğitim göremeden genç yaşta babasının atölyesinde çalışmaya başladı. O dönemdeki dokuma yöntemlerinin ilkelliği Kay’i dokuma tezgâhındaki mekik atma işlemini otomatikleştirme çalışmalarına yöneltti ve 1733’te “uçan mekik” olarak anılan buluşunu gerçekleştirerek bu yöntemle çalışan tezgâhın patentini aldı. Tezgâh sahipleri, dokuma kalitesini artıran ve üretimi hızlandıran bu yeniliği kısa sürede benimsedilerse de, Kay’e imtiyaz hakkı ödemeye yanaşmadılar. Patent hakkını korumak amacıyla açtığı davalar için hemen hemen tüm servetini harcayan Kay, dokuma tezgâhında el emeğine duyulan gereksinimin azalmasının işsiz kalmalarına yol açacağından korkan işçilerin saldırısı sonucunda makinelerini ve evini de yitirince Fransa’ya göç etmek zorunda kaldı. Yaşamının Fransa’daki dönemi karanlıkta olan Kay’in yoksulluk içinde öldüğü sanılmaktadır.
18.yy’ın ortalarına değin enli kumaşların dokunmasında mekik atışı, yan yana oturan iki işçinin kol gücüyle yapılıyordu. Bu yöntem hem çok yavaştı, hem de dokuma kusurlarına yol açıyordu. Kay’in, bu iki sorunun da üstesinden gelen tezgâhında ise mekik, tezgâhın her iki yanında gücü kirişlerine yerleştirilen kamçı kollarıyla otomatik olarak atılmaya başlandı. Dokuyucu, kamçı koluna bağlı ipi mekiğin gitmesi gereken yönde hızla çektiğinde, kamçı kolu bir kasnak hareketiyle mekiği ağızlığın içinden geçecek bir biçimde bir baştan öbür başa fırlatıyordu. Mekik her geçişinde aralanmış çözgü iplikleri arasına bir atkı ipliği bırakarak sürekli hareket etmekteydi.
Kay geliştirdiği yöntemle bir işçinin, iki kişinin kol gücüyle yapabileceğinden daha enli, kaliteli ve hızlı kumaş dokuyabilmesi olanağım yaratmış ve böylece dokuma tezgâhının yetkinleştirilmesi yolunda önemli bir adım atmıştır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi