KAUTSKY, Karl (1854-1938) Alman siyaset adamı. Almanya Sosyal Demokrat Partisi’nin kuramcılarından ve önderlerindendir.
16 Ekim 1854’te Avusturya-Macaristan İmparatorluğu sınırları içindeki Prag’da doğdu, 17 Ekim 1938’de Amsterdam’da öldü. Babası Çek Yahudisi bir ressam, annesi ise Avusturyalı bir sahne sanatçısı ve yazardı. Kautsky dokuz yaşında Viyana’ya gitti ve yaşamının önemli bir bölümünü Avusturya ve Almanya’da geçirdi. 1874’te Viyana Üniversitesi’nde tarih ve fen bilimleri öğrenimi gördüğü sırada sosyalist harekete katıldı. Bu yıllarda Lassalle’ın görüşlerinin etkisi altındaydı. J.S. Mili, H.T. Buckle ve özellikle Darwin’in düşüncelerini benimsiyordu. Danvin’in etkisiyle, onun doğa bilimleri kuramına benzer bir tarih kuramı geliştirmeye koyuldu. 1880’de Zürich’te aralarında Eduard Bernstein’m da bulunduğu sürgündeki Alman sosyalistleri ile ilişki kurdu. 1881’de Londra’da Marx ve Engels’le tanıştıktan sonra onların görüşlerini benimsedi.
Die Neue Zeit’ı çıkarması
1883’te Stuttgart’ta Almanya Sosyal Demokrat hareketinin kuramsal dergisi olan Die Neue Zeit’ı (Yeni Çağ) çıkardı ve Marxizm’in Avrupa’da yaygınlaşmasında önemli bir rol oynayan bu derginin genel yayın yönetmenliğini 1917’ye değin sürdürdü. 1885’ten 1890’a değin Londra’da Engels’le yakın ilişki içinde çalışan Kautsky, 1887’de yayımlanan Kari Marx’ ökonomische Lehren (“Kari Marx’ın İktisadi Öğretisi”) adlı kitabıyla Mandzm’in kitleler arasında yaygınlaşmasında önemli rol oynadı. Bu kitabını, tarihin incelenmesinde Marxizm’den bir yöntem olarak yararlandığı çok sayıda yapıtı izledi.
Erfurt Kongresi
Almanya Sosyal Demokrat Partisi’nin (Sozialde-mokratische Partei Deutschlands-SPD) 1891’de Erfurt Kongresi’nde benimsenen programı büyük ölçüde Kautsky’nin katkısıyla hazırlandı. Bu belgeye katkısı, Kautsky’yi Engels’ten sonra II. Enternasyonal’in en önde gelen kuramcısı durumuna getirdi.
1899’da yayımladığı Die Agrarfrage (“Tarım Sorunu”) adlı yapıtında kapitalizmin gelişme yasalarına ilişkin Marxist kuramdan yola çıkan Kautsky bu yasaların tarımda da – özgün biçimler alsa da- geçerli olduğunu savunmuş, Alman tarım istatistiklerini kullanarak 1880’den sonra bu ülkede tarımda kapitalizmin geliştiği ve kırsal nüfusun gittikçe proleterleştiği sonucuna varmıştır. Bulgakov’un şiddetle karşı çıktığı, Lenin’in savunduğu bu kitaptaki savlar ve çözümlemeler tarımsal gelişme sorunuyla ilgili günümüze değin süren tartışmanın başlamasına yol açmıştır.
Lübeck ve Dresden kongreleri
SPD’nin 1901 Lübeck ve 1903 Dresden kongrelerinde RosaLuxemburg’la birlikte Bernstein’ın Marx-izm’in kapitalist gelişme yasalarına ilişkin temel çözümlemelerini ve öngörülerini eleştiren tezlerinin kabul edilmemesinde etkili olan Kautsky I. Dünya Savaşı çıkıncaya değin Bernstein’a karşı Mancizm’in savunuculuğunu yaptı. Bu konudaki düşüncelerini Bernstein und das sozialdemokratische Programm (“Bernstein ve Sosyal Demokrat Program”) adlı kitabında topladı.
Emekçilerin siyasal birliğini bozacağı gerekçesiyle öbür partilerle işbirliğinden yana olmayan Kautsky, SPD’nin aynı zamanda demokratik haklar için sürekli mücadele etmesi gerektiğini savundu. Parti içinde 1910’lardan başlayarak Rosa Luxemburg ve Kari Liebknecht önderliğinde gelişen sol muhalefete de, aceleci oldukları ve genel grevin sosyalist devrimin önkoşulu olabileceğini düşündükleri için karşı çıktı. Kautsky ve yandaşları, partiyi, iktidarın ele geçirilmesi için işçilerin hazırlanmasını sağlayan bir araç olarak görürken, sol muhalefetin, partiyi, devrimi gerçekleştirecek “vurucu güç” olarak görmesi, bu iki grup arasında ileride doğacak ayrılığın başlangıcını oluşturdu.
Emperyalizm çözümlemesi
Kautsky 1915’te yayımlanan Nationalstaat, im-perialistischer Staat und Staatenbund (“Milli Devlet, Emperyalist Devlet ve Devletler Birliği”) adlı yapıtında emperyalizmin “ultra” ya da “süper emperyalizm” aşamasına geldiğini ve bu aşamada milli devletler arasındaki mücadelenin yerini uluslararası sermayenin egemenliğinin aldığını, bu sermayenin büyümesinin de barışçı yöntemlerle daha iyi sağlanabileceğini öne sürmüştür.
I. Dünya Savaşı başlayınca bir yandan parti çoğunluğunun savunduğu Alman hükümetine destek olma görüşüne, diğer yandan sol muhalefeti oluşturan Spartakistler’in “her türlü burjuva hükümetine karşı devrim” çağrısına karşı çıktı. Ancak parti çoğunluğunun II. Wilhelm’in savaş bütçesine olumlu oy verme kararını engelleyemedi. Aralarında Bernstein’ın da bulunduğu bir grupla birlikte partiden ayrılarak Nisan 1917’de Bağımsız Sosyal Demokrat Parti’nin (Unabhângige Sozialdemokratische Partei De-utschlands-USPD) kurucuları arasında yer aldı.
1917 Ekim Devrimi’ne karşı tutumu
1917 Ekim Sosyalist Devrimi’nin gerçekleşmesinden sonra, Rusya gibi geri kalmış bir ülkede azınlığın şiddete başvurarak sosyalizmi kurma girişimlerinin diktatörlüğe ve sonunda çöküntüye yol açacağım, bunun da Marxizm’e ve demokrasiye ihanet olacağını ileri sürdü. Bu konudaki görüşlerini ele aldığı 1918’de yayımlanan Die Diktatur des Proletari-ats (“Proletarya Diktatörlüğü”) adlı kitabına aynı yıl Lenin, Proletarskaya revolyutsia i renegat Kautsky (Proletarya ihtilali ve Dönek Kautsky) ile yanıt verdi. Bu tartışmayı Terrorismus und Kommunismus (“Terörizm ve Komünizm”) ve Von der Demokratie zur Staatssklaverei (“Demokrasiden Devlet Köleliğine”) adlı kitaplarıyla sürdüren Kautsky’ye bir başka yanıt da yine Terrorism i Kommunism (“Terörizm ve Komünizm”) adını taşıyan bir kitapla 1920’de Troçki’ den geldi. Kautsky bu arada Menşevikler’in yönetimindeki Gürcistan’ı ziyaret etti ve bir yıl sonra yayımlanan kitabında burada edindiği izlenimleri övücü bir dille ortaya koydu.
Kasım 1918’de Almanya’da cumhuriyetin ilan edilmesinden sonra SPD ve USPD tarafından Fried-rich Ebert başkanlığında kurulan geçici Halk Komiserleri Konseyi’nde dışişleri bakanı olarak görev yaptı; aynı zamanda konseyin Sosyalizasyon Komisyonu’nun başkanlığını yürüttü.
USPD çoğunluğu Aralık 1920’de Almanya Komünist Partisi’ne katılma kararı alınca Sosyal Demokrat Parti’ye döndü, iktisadi ve siyasi alanda sosyalizme geçiş üzerine görüşleri, partinin 1925’te Heidelberg Kongresi’nde kabul edilen yeni programının özünü oluşturdu.
1934’te Viyana’ya yerleşti. Bu arada Çekoslovak uyruğuna geçtiyse de 1938’e değin Viyana’dan ayrılmadı. Viyana’ya giren Naziler’in elinden güçlükle kurtularak Hollanda’ya sığındı, ancak iki oğlu Naziler’in eline geçti. İki yıl sonra Amsterdam’da yoksulluk içinde öldü.
• YAPITLAR (başlıca): Der Einfluss der Volksmehrung auf den Fortschritt der Gesellschaft, 1880, (“Nüfus Artışının Toplumun İlerlemesi Üzerindeki Etkisi”); Kari Marx’ ökonomische Lehren, 1887, (“Kari Marx’ın İktisadi Öğretisi”); Das Erfurter Programın in seinem grundsatzlichen Teil erlautert, 1892, (“Erfurt Programının Anahatlarıyla Açıklanması”); Der Parlamentarismus, die Volksgesetzge-bung und die Sozialdemokratie, 1893, (“Parlamentarizm, Halkın Yasama Yetkisi, Sosyaİ Demokrasi”); Bernstein und das sozialdemokratische Programm, 1899, (“Bernstein ve Sosyal Demokrat Program”); Die Agrarfrage, 1899, (“Tarım Sorunu”); Ethik und materialiscbe Geschichtsauf-fassung, 1906, (“Tarihin Maddeci Elealınışı ve Ahlak”); Taktiscbe Strömungen in der deutschen Sozialdemokratie, 1911, (“Alman Sosyal Demokrasisi İçinde Taktik Değişiklikleri”); Der politische Massenstreik, 1914, (“Siyasi Kitle Grevi”); Nationalstaat, imperialistischer Staat und Staatenbund, 1915; (“Milli Devlet, Emperyalist Devlet ve Devletler Birliği”); Terrorismus und Kommunismus, 1919, (“Terörizm ve Komünizm”); Von der Demokratie zur Staatssklaverei, Eine Auseinandersetzung mit Trotzki, 1921, (“Demokrasiden Devlet Köleliğine, Troçki’yle Ayrılık Noktası”); Georgien, Eine sozialdemokratische Bau-emrepublik, İ921, (“Gürcistan, Bir Sosyal Demokrat Köylü Cumhuriyeti”); Die Internationale und Sorvjet-russland, 1925, (“Enternasyonal ve Sovyet Rusya”); Sozia-listen und Krieg, 1937, (“Sosyalistler ve Savaş”).
• KAYNAKLAR: W. Blumenberg, Kari Kautskys litera-risches W erk, 1960; N.I. Buharin, K. Kautsky und Souıjetrussland, 1925; J. Kautsky, The Political Thought of Kari Kautsky, 1951; R. W. Reichard, K. Kautsky and the German Social Democratic Party, 1863-1914, 1951.
• BAKINIZ: E. BERNSTEİN, S.N. BULGAKOV, F. EBERT, LENIN, K. LIEBKNECHT, LUXEMBURG, TROÇKİ.