KAYGULU HALİL (1759-1818) Osmanlı tasavvuf şairi. Şiirlerinin sanat yönüne fazla önem vermeden, yalın bir dil ve anlatımla yazmıştır.
Orhaneli’nde doğdu, Bursa’da öldü. Doğum tarihi kesin değildir. Orhan Gazi dönemi emirlerinden Kaygulu Bey’in soyundandır. Celvetî tarikatına bağlıydı. Ölümüne değin Bursa’daki tekkesinde şeyhlik yaptı. Şiirlerinde Kaygulu mahlasını kullandı. Divan’mm büyük bölümü hece ölçüsüyle yazdığı ilahilerden oluşur. Yunus’u andıran lirik manzumeleri de vardır. Konu ve düzen bakımından Yazıcıoğlu Ali’nin Muhamme diye’sine büyük benzerlik gösteren Hadi’l-Uşşak adlı yapıtı bu niteliklerinden ötürü ikinci Muhammediye diye de anılır. Hece ölçüsüyle yazılan yapıt, Muhammediye’de ve Ahmed Mürşidi’ nin Ahmediye’sinde olduğu gibi din, ilahi aşk, ahlak, ahret, cennet, cehennem gibi konulara yer vermiştir. Bu konuları anlatırken Kuran’dan ayetlere, Hadis-ler’e bunların yorumlarına dayanır. Didaktik bir hava içinde öğütler verir. Peygamber’in doğumu, yaşamı, erdemleri, ölümü, dört halife ile Hasan ve Hüseyin’in ölümünü anlatan bölümleri vardır. Hece ölçüsünü mesnevi biçiminde işleyen ilk yapıtlardan biridir. Çoğu kez on altılı ölçüyü kullanmıştır. Kaside biçiminde yazdığı manzumelerle, sekizli ve on birli mesneviler önde gelir. Genellikle Tanrı aşkını, varlık birliğini işleyen şiirlerinden oluşan, tasavvuf içerikli Mezburatü’l-Hakâyık-ı Kaygulu Sultan adlı başka bir yapıtı da vardır.
Kaygulu Halil ölçü ve kafiyeye fazla özen göstermemiştir. Sanat kaygısı gütmemiş, yalın bir dile ve anlatıma önem vermiştir. Şiirleri dil, söyleyiş bakımından saz şiirine yakınlık gösterir.
• YAPITLAR (başlıca): Divan-ı Kaygulu Efendi, (ö.s.), 1856; Hadi’l-Uşşak, (ö.s.), 1857; Mezburatü’l-Hakâyık-ı Kaygulu Sultan, (ö.s.), t.y.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi