KERİMEDDİN AKSARAYÎ (13-14.yy) Selçuklu, tarihçi. Anadolu’daki Ilhanlı egemenliği dönemini anlatan yapıtıyla tanınmıştır.
Kerimeddin Mahmud b.Mehmed Aksarayî’nin doğum, ölüm tarihleri ve yerleri bilinmiyor. Ancak Aksarayî nisbesi onun Aksaraylı (bugün Niğde’ye bağlı) olduğunu gösterir. Yaşamı üstüne de ayrıntılı bilgi yoktur.
Yazdığı tarih, onun iyi bir öğrenim gördüğünü, İslam bilimlerini, Arap ve İran edebiyatını çok iyi bildiğini göstermektedir. Yapıtından edinilen bilgilere göre elli yıla yakın bir süre Anadolu Selçuklu Devleti’nde çeşitli görevlerde bulunmuş, II.Mesud ve III.Keykubad dönemi olaylarını yakından izlemiştir. İlhanlılar’m 1288’den sonra Anadolu’nun yönetimini Fahreddin Kazvinî ve Mücireddin Emirşah adlı iki vezir arasında bölüştürmesi üzerine Mücireddin Emirşah’ınyanındayer alan Aksarayî onun buyruğuyla Danişmend-ili (Tokat-Sıvas) bölgesinde görev yapmış, Selçuklu ailesi vakıfları mütevelliliğinde bulunmuş, bir süre de Aksaray kutüvali (kale muhafızı) olmuştur.
Bilinen tek yapıtı Müsameretü’l-Ahbar ve Müsa-yeretü’l-Ahyar’ı 1323’te tamamlayarak İlhanlılar’ın Anadolu Valisi Timurtaş’a sundu. Farsça olan yapıt dört bölümden oluşur. Birinci bölümde genel bir kronoloji, ikinci bölümde Hz.Muhammed ve dört halife döneminin kısa bir tarihi, üçüncü bölümde İran, Irak ve Anadolu Selçukluları tarihinin bir özeti yer alır. Asıl önemli olan dördüncü bölümdür. Moğol istilasının başladığı 1243’ten 1323’e değin geçen olayların ayrıntılı olarak anlatıldığı bu bölüm özellikle yazarın gözlemlerine dayanması bakımından değerlidir ve birinci derecede bir kaynaktır. İbn Bîbî’nin yapıtını bütünleyen bu tarih, o dönemde yaygınlaşan İran edebi nesrinin etkisinde süslü bir üslupla kaleme alınmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Müsameretü’l-Ahbar ve Müsaye-retü’l-Ahyâr,[(ö.s.), O.Turan (yay.),1944, (Selçukî Devletleri Tarihi, 1943).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi