KLAPROTH, Martin Heinrich (1743-1817) Alman, kimyacı. Uranyum, zirkonyum (ve seryum elementlerini bulmuş, analitik kimyanın öncüsü olmuştur.
1 Aralık 1743’te Saksonya’nın Wernigerode kentinde doğdu, 1 Ocak 1817’de Berlin’de öldü. On beş yaşındayken ailesi geçim sıkıntısına düşünce okuldan ayrılıp bir eczacının yanma çırak olarak girdi. Kalfalığa yükseldikten sonra birkaç yıl Hannover, Berlin ve Danzig’de bir yandan mesleğini sürdürüp, bir yandan kimya çalışarak kendi kendini eğitti. 1771’de Berlin’e yerleşerek önce büyük bir eczanenin yönetimini üstlenen, 1780’de de kendi eczanesini kuran Klaproth, iki yıl sonra öğretmenlik hakkını elde edince eczacılığı bırakıp birkaç okulda birden kimya dersleri vermeye başladı. 1810’da, yeni kurulan Berlin Üniversitesi’nde kimya profesörlüğüne atanan ve bu görevi ölünceye değin sürdüren Klaproth’u 1795’te Londra’daki Royal Society, 1804’te Fransız Bilimler Akademisi üyeliğe seçerek onurlandırmıştır.
Maden filizlerinin ve minerallerin kimyasal bileşimlerini araştırmaya, bileşimdeki element ve bileşiklerin tartısal değerlerini belirlemeye büyük önem veren, bu amaçla nicel analizin temel yöntemlerini geliştiren Klaproth, analitik kimyanın ve mineralojinin kurucusu olarak anılır. Analitik incelemeye tanıdığı bu üstünlük ve geliştirdiği analiz yöntemleri, Klaproth’un birçok yeni elementin bulucusu olarak da kimya tarihine geçmesini sağlamıştır. 1789’da, uranyum oksit yapısındaki pekblend filizinde uranyumun, aynı yıl zirkonyum oksit yapısındaki zirkon filizinde zirkonyumun varlığını bularak bu yeni elementleri adlandıran Klaproth, gerçekte ne uranyumu, ne de zirkonyumu arı metal halinde ayırabilmiş, gene de oksitlerini metal sandığı bu elementlerin bilinmeyen, yeni elementler olduğunu anlamıştı. Nitekim, zirkonyumu oksitinden ayırmak 1824’te Berzelius’a, uranyumu ayırmak da 1841’de Fransız kimyacı Eugene Peiigot’ya(1811-1890) kaldı. Klaproth’un 1803’te keşfettiği seryumu silikatından ayıran da gene Berzelius oldu. Ayrıca, stronsiyum, titan, krom ve tellürü elde etmesine karşın, aynı elementleri birkaç yıl önce ya da kendisiyle aynı zamanda tanımlayan araştırmacıların önceliğini kabul eden Klaproth, Stahl’ m flojiston kuramını yıkan Lavoisier’nin görüşlerini Fransa dışında ilk benimseyen kimyacılardan biridir.
• YAPITLAR (başlıca): Beitrage zur chemischen Kentniss der Mineralkörper, 1815, (“Minerallerin Kimyasal Tanınmasına Katkı”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi