KARRER, Paul (1889-1971) İsveçli organik kimyacı. Birçok doğal maddenin, özellikle A, B2 ve E vitaminlerinin kimyasal yapısını çözümleyerek sentezini gerçekleştirmiştir.
21 Nisan 1889’da Moskova’da doğdu, 18 Haziran 1971’de Zürich’te öldü. Rusya’ya yerleşmiş olan ailesiyle birlikte üç yaşındayken İsviçre’ye göç eden Karrer, çocukluk ve öğrenim yıllarını geçirdiği bu ülkeden ölünceye değin ayrılmadı. 1908’de girdiği ve Alfred Werner’in öğrencisi olduğu Zürich Üniversitesi’nde kimya öğrenimini tamamlayarak, 1911’de doktora derecesini aldı. Bir yıl sonra Almanya’ya gidip, Frankfurt-am Main’da Ehrlich ile birlikte altı yıl kadar organik arsenik bileşikleri üzerinde çalıştı. 1918’de İsviçre’ye dönünce Zürich Üniversitesi’nde kimya profesörlüğüne atanan, ertesi yıl Kimya Enstitüsü’ nün yöneticiliğini hocası Werner’den devralarak emekli oluncaya değin bu görevi sürdüren Karrer, başta vitaminler olmak üzere birçok doğal maddenin kimyasal yapısına ve sentezine ilişkin çalışmaları nedeniyle 1937 Nobel Kimya Ödülü’nü Haworth ile bölüştü.
Karrer, karbonhidratlar, alkaloitler, bitki pigmentleri, vitaminler ve koenzimler üzerindeki çalışmalarıyla birçok doğal maddenin kimyasal yapısını çözümlediği gibi, çeşitli vitaminlerin sentezini gerçekleştirerek organik sentez kimyasına büyük katkıda bulunmuştur. Karbonhidratlarla başlayıp alkaloitlerle sürdürdüğü ilk çalışmalarını 1930’lara doğru hidrokarbon yapısındaki bitki pigmentleri, özellikle karo-ten ve ksantofil gibi karotenoitler üzerinde yoğunlaştıran Karrer, havuç, patates, domates, yumurta sarısı gibi birçok gıda maddesinin yanı sıra insan derisine de renk veren bu pigmentleri incelemeye başladı. 1930’da, yüzyıldır bilinmesine karşın kimyasal yapısı açıklanamamış olan a ve /? karotenin kimyasal formülünü belirlemesi, A vitamininin senteziyle sonuçlanacak çok önemli bir adımdı. Gerçekten de, renkleri sarı, portakal rengi ve kırmızı arasında değişen karotenoitler ile A vitamini arasındaki yapısal benzerliği gözlemleyen Karrer, bir yıl sonra A vitamininin kimyasal yapısını çözümleyerek, bu vitaminin bir karoten molekülünün yarısına eşdeğer olduğunu gösterdi. Bu bulgu, karotenoitlerin birer provitamin olduğu ve canlıların vücudunda A vitaminine dönüştüğü anlamına geliyordu.
A vitamininin sentezini gerçekleştirdikten sonra B2 ve E vitaminleri üzerinde çalışmaya başlayan Karrer, 1935’te bir riboflavin olan B2 vitaminini, 1938’de de E vitamini olarak bilinen tokoferolü sentez yoluyla elde etmeyi başardı.
Karrer’in, vitaminlerin kimyasal yapısının belirlenmesine ve sentezlenmesine ilişkin bütün bu çalışmaları doğal maddeler kimyasına büyük katkıda bulunurken, bir yandan da vücuttaki vitamin metabolizmasının daha iyi anlaşılmasını sağlamış ve vitamin eksikliğinden ileri gelen çeşitli hastalıkların tedavisinde yeni ufuklar açmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Einführung in die Chemie der Polymeren Kohlenhydrate, 1925,(“Polimer Karbonhidratlar Kimyasına Giriş”); Lehrbuch der organischen Chemie, 1930, (“Organik Kimya Ders Kitabı”); Monographie über Carotinoide, 1948, (“Karotenoitler Üstüne Monografi”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi