INGARDEN, Roman (1893-1970) Polonyalı filozof ve estetikçi. Husserl’in görüngübiliminden kaynaklanan bir estetik anlayışı geliştirmiştir.
5 Şubat 1893’te Krau’da doğdu, 29 Haziran 1970’te orada öldü. Lvov Üniversitesi’nde Kazimierz Twardowski’den, Göttingen Üniversitesi’nde E.Hus-serl’den felsefe, David Hilbert’ten matematik, G.E. Müller’den ruhbilim okudu. Sonra Husserl ile Frei-burg Üniversitesi’ne geçerek, orada, “Henri Bergson’ da Sezgi ve Anlık” adlı çalışmasıyla, 1918’de doktor sanını kazandıktan sonraPolonya’ya döndü ve yüksekokullarda matematik dersleri vermeye başladı. 1921’de Lvov Üniversitesi’nde felsefe doçenti olarak görev aldı. Uzun bir süre kaldığı bu görevden, Kant’ın yapıtlarını çevirmesi, idealist bir görüşü savunması gerekçesiyle, 1950’de hükümetçe uzaklaştırıldı. 1956’da yeniden göreve döndü ve 1963’te emekliye ayrıldı.
Ingarden, felsefeye bilgi kuramını bağımsız bir araştırma alanı durumuna getirme düşüncesiyle yaklaşmış, ilk dönemdeki çalışmalarını bu konuda yoğunlaştırmıştır. Daha sonra varlıkbilim sorunlarına yönelen düşünür, varlıkbilimi, belitler ve tanımlar olarak nitelediği salt olanakların bulunduğu bir alan diye görmüştür.
Ingarden estetik ve varlıkbilim sorunlarının açıklanışında, Husserl’in geliştirdiği görüngübilim yöntemini, onun ileri sürdüğü düşünce ilkelerini temel olarak almış; Husserl’in görüngübilimini daha dizgisel, daha düzenli ve kavranır duruma getirmeye çalışmış; görüngübilim ve Varoluşçuluk gibi akımların birbiriyle olan ilişkisini araştırmış; Husserl, Hei-degger ve Sartre’ın kimi sorunların çözümünde birbirine yaklaştığını ileri sürmüştür. Ona göre varlıkbi-lim, varoluş olanağı bulunan değişik nesneleri, açıklamak için kavramsal araçları tanımlar ve belirler. Ingarden daha sonra estetikle varlıkbilim arasındaki bağlantıyı kuran öğeleri ele almış, belli sanat kategorilerindeki varlık katlarının yapısını, yazın ve müzikle ilgili yapıtların niteliksel düzenini, birleştirici bir bütünlük içinde açıklamaya çalışmıştır. Onun düşünce dizgesinde bütün sanat ürünleri belli ve salt bir amaca dayalı somut varlıklardır. Bu ürünler, kendi özel biçimleri içinde, başarıyla düzenlenmiş, örneklendirilmiş gerçek bir nesne ya da süreçtir. Onların varlık nedeni, onları yaratan sanatçının bilinç eyleminde bulunur ve gözlemcinin estetikle ilgili yaşantısında somutlaşır, estetik bakımından değerli nesneler olarak kavranır. Bu sanat ürünleri, kendi oluş biçimlerine, varlık yapılarına göre öbür somut nesnelerden ayrılır. i
Ingarden, özellikle yazın alanında, bir yapıtın estetik bakımından değerinin anlaşılması, açıklanması için dört varlık temeline (stratum) dayanan bir yöntem ileri sürmüştür. Bunları görme ve işitme ile ilgili; sözcüklerin ve tümcelerin anlamlarının bulunduğu; betimlenen varlıkların oluşturduğu; varlıkların belirtilerinin, yani görünüş alanına çıkış biçimlerinin yer aldığı varlık temelleri olarak belirtmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Das Literarische Kunstsverk, 1931, (“Yazınsal Sanat Yapıtı”); Der Streit um die Existenz der Welt, 1947, (“Evrenin Varoluşu Konusunda Tartışma”); Studien zur Aesthetik, 2 cilt, 1957, (“Estetik Konusunda Çakşmalar”); Untersuchungen zur Ontologie der Kunst, 1961, (“Sanat Varlıkbilimi Konusunda Araştırmalar”); Time and Modes of Being, 1963, (“Oluşun Zaman ve Biçimi”); Vom Erkennen das literarischen Kunstvıerks, 1968, (“Yazınsal Sanat Yapıtının Anlaşılması”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi