HUGO, Victor Marie (1802-1885) Fransız, şair ve yazar. Şiirleri ve romanlarıyla Romantizm akımının önderi olmuştur.
26 Şubat 1802’de Besançon’da doğdu, 22 Mayıs 1885’te Paris’te öldü. Çocukluğu, babasının işi nedeniyle, İtalya ve İspanya’ya yolculuklar yaparak geçti. 1809-1813 arasında üç yıl annesiyle birlikte Feuillan-tines Manastırı’nda yaşadı. Edebiyatla ilgilenmeye de burada başladı. 1817’de bir şiiriyle Akademi Ödülü’ nü kazandı. 1819’da “Les vierges de Verdun” (“Ver-dun Bakireleri”) adlı yapıtıyla Toulouse Edebiyat Akademisi’nin Altın Zambak Ödülü’nü aldı. Kardeşleri Abel ve Eugene ile birlikte Le Conservateur Litteraire adlı bir gazete çıkardı. Edebiyat alanındaki başarılarına güvenerek sürdürmekte olduğu matematik öğrenimini yarıda bıraktı. Annesiyle babasının ayrılmaları, babasının kendisine karşı katı ve anlayışsız tutumu nedeniyle para sıkıntısı çekmesi, Hugo’ nun sevdiği kızla evlenmesini engelliyordu, sonunda 1822’de, O des et poesies diverses (“Od’lar ve Çeşitli Şiirler”) adlı kitabıyla elde ettiği başarı, güçlükleri yenmesini ve evlenmesini sağladı. 1825’te, başarılı çalışmaları nedeniyle Legion d’honneur nişanıyla ödüllendirildi. 1826’da önceden yayımlanmış şiirlerine son ve kesin biçimini verdiği Odes et ballades’ la (“Od’lar ve Balad’iar”) döneminin edebiyat çevrelerine kendini iyice kabul ettirdi.
Charles Nodier’nin düzenlediği sanat toplantılarina katılmaya başladı, A. de Lamartine’le tanıştı. 1824’te yayımlanan şiir kitabı Nouvelles odes’un önsözünde bir klasik ya da romantik olmadığını belirtmesine karşın Romantizm’e yakınlık duyuyordu. Giderek bu tutumu belirginlik ve kesinlik kazandı. 1827’de yayımladığı, teknik bakımdan sahnelenme olanağı bulunmayan Cromwell adlı oyununa yazdığı ünlü önsözde klasik akıma karşı çıkarak, romantik anlayışla oluşturulan bir tiyatro yapıtında bulunması gereken özellikleri ve temel kuralları belirleyip tanımladı. 1829’da Le dernier jour d’un condamne (“Bir Tutuklunun Sön Günü”) ve kral X. Charles’m yasaklattığı Marion de Lorme oyununu yazdı. Üçüncü tiyatro yapıtı olan Hernani, büyük yankılar uyandırdı. 1830’da oyunun ilk gösterimi sırasında, seyirciler arasında başgösteren Klasizm-Romantizm tartışmasından bir kavga çıktı. Genç öğrenciler ile Gerard de Nerval ve Theophile Gautier gibi sanatçılar bu çatışmada Hugo’nun görüşlerini savunanlar arasında yer aldılar. Hugo, Hernani ile yarattığı edebiyat devrimini edebi liberalizm olarak niteliyordu. Romantizm akımının tartışmasız önderi durumuna gelmiş, genç kuşağı büyüleyen bir kimlik kazanmıştı. Giderek evi, tüm genç sanatçıların toplandığı bir merkez oldu. Daha otuz yaşma varmadan ününün doruğuna ulaşmıştı. Bunu izleyen dönemde bazı buruk olaylar yaşadı. Karısı, yakın dostlarından Sainte-Beuve’le ilişki kurdu, evliliği bozuldu. Kendisi de başka bir kadına sevgi besliyordu.
Nötre Dame’m Kamburu
Ancak, Hernani’ nin elde ettiği başarıya paralel olarak, roman dalında 1831’de Nötre Dame de Paris (Nötre Dame’ın Kamburu) ile ustalığını kanıtlamaktan geri kalmadı. Hem belgelere, hem de Hugo’nun düş gücüne dayanan Nötre Dame’m Kamburu, 15. yy Paris’ini, çarpıcı bir biçimde anlatır. En yüce duyguların yanında, özellikle kahramanlarından Quasimodo’ nun kişiliğinde, en kaba duyguların da yer aldığı roman, acı bir almyazısını konu edinir. Yer yer Walter Scott’un ve Chateaubriand’ın etkilerini taşıyan yapıtı Hugo, tarih kitapları okuyarak ve hemen hemen her gün Nötre Dame Katedrali’ni gezerek yazmıştır. Romanın baş kişisi Esmeralda’yla ona tutkun olan Phebus*, Frollo, Gringoire ve Quasimo-do’nun hepsi öz açısından birer araçtır. Hugo’nun temelde anlatmak istediği katedral ve gotik üslubun yeni, yeni keşfedilen güzellikleridir. Tarihsel bir roman olduğu savma karşın, kimi çelişkiler ve tutarsızlıklar içermekle birlikte öneminden ve değerinden bir şey yitirmeyen Nötre Dame’m Kamburu gerçek bir şiir anıtı sayılır. Hugo 1830-1840 arasında dört şiir kitabı daha yayımladı. Bu yapıtlarında şiir anlayışını belirginleştirip açık biçimde ortaya koyma olanağını buldu. Sonraki yıllarda Le roi s’amuse, (“.Kral Eğleniyor”), Lucrece Borgia, Marie Tudor, Angelo, tryan de Padove, (“Padova Tiranı Angelo”) ve tiyatro alanındaki başyapıtları arasında yer alan Ruy Blas ile oyun yazarlığı açısından verimli bir dönem yaşadı. 1841’de Fransız Akademisi’ne seçildi. Ama 1843’te yazdığı Burgraves adlı oyunu beklediği ilgiyi görmedi.
Siyasal etkinlikleri
Aynı yıl kızıyla kocasının birlikte Seine Nehri’n-de boğularak ölmeleri, onu çok sarstı. Edebiyat çalışmalarından uzaklaşarak avuntuyu siyasal yaşamda aradı. Kurucu Meclis’e, sonra da Yasama Meclisi’ ne Paris milletvekili olarak katıldı. IIE Napoleon’un cumhurbaşkanlığı adaylığını destekledi. Ancak daha sonra, uzun süredir kafasını kurcalayan toplumsal eşitsizlik ve yoksulluk gibi sorunlara duyduğu ilgi sonucu l’Evenement gazetesini çıkardı yazdığı sert yazılarla III. Napoleon’u eleştirdi ve halkı ayaklanmaya kışkırttı, başarılı olamayınca Fransa dışına kaçmak zorunda kaldı. 1851’de Brüksel’de yaşadı, 1852’de Jersey’e geçti. 1853’te III. Napoleon’a duyduğu kini dile getirdiği Les châtiments’ı (“Cezalar”) yayımladı. Etkinlikleri yerel yöneticileri kaygılandırınca Jersey’den ayrılmak zorunda bırakıldı. 1855’te Guernesey’e gitti.
Giderek insanı konu edinen yapıtlara ağırlık veriyordu. La leğende des siecles (“Yüzyılların Efsanesi”) adlı şiirleri, uzun soluklu bir çalışma ürünü olan Les miserables (Sefiller) adlı romanı, Shakespeare’in dehasını anlattığı William Shakespeare bu dönemin ürünleridir. 1870’te sürgünden döndü. Ertesi yıl Paris milletvekili seçildiyse de, bir süre sonra bu görevden çekildi. 1876’da senatör seçildi. 1878’de hastalandı ve bundan sonra ölümüne değin hiçbir iş yapmadı. Öldükten sonra yakılarak külleri görkemli bir törenle Pantheon Kilisesi’ne kondu.
Sanatının niteliği
Hugo’nun sanat anlayışının temelini dünya görüşüyle yapıtlarına egemen olan çelişkiler oluşturur. Karanlık ve aydınlık, suçluluk ve suçsuzluk onun yapıtlarında sürekli bir aradadır, iyi ve kötü bitmeyen bir çatışma içindedir. Olayların “görünen” ve “görünmeyen” yanlarını içeren “gerçek” ve “düşsel” öğeler bu yapıtların en belirgin parçasıdır. Öte yandan, olağanüstü düş gücüyle, düş ürünlerini de gözünde gerçek nesneler kadar açık seçik canlandıra-bildi. Önceleri 18. yy şairlerinin ve Lamartine’in biçim anlayışına yakın olan şiirleri, giderek özgünlük kazanmış ve Romantizm’in aşırılıklarına örnek olacak bir yapısal özelliğe bürünmüştür. Olgunluk dönemi yapıtları ise zengin, sıcak ve coşkulu bir anlatıma ulaşmıştır. Hugo hep, yazarın insanlara karşı bir yükümlülüğü olduğunu düşünmüş, bir süre için benimsediği “sanat için sanat” anlayışından sonra, “insanlık için sanat” görüşüne dayalı ürünler vermiştir.
Eserleri
Şiirler
- Odes et poésies diverses (1822; Odlar ve Çeşitli Şiirler)
- Nouvelles Odes (1824; Yeni Odlar)
- Odes et Ballades (1826; Odlar ve Baladlar)
- Les Orientales (1829; Doğulular)
- Les Feuilles d’automne (1831; Sonbahar Yaprakları)
- Les Chants du crépuscule (1835; Şafak Türküleri)
- Les Voix intérieures (1837; Gönülden Sesler)
- Les Rayons et les Ombres (1840, Işınlar ve Gölgeler)
- Les Châtiments (1853; Azaplar)
- Les Contemplations (1856; Düşünceler)
- La Légende des siècles (1859, 1877, 1883; Yüzyılların Efsanesi)
- Les Chansons des rues et des bois (1865; Sokak ve Orman Şarkıları)
- L’Année terrible (1872; Korkunç Yıl)
- L’Art d’être grand-père (1877; Büyük Baba Olma Sanatı)
- Le Pape (1878)
- La Pitié suprême (1879)
- L’Âne (1880)
- Religions et religion (1880)
- Les Quatre Vents de l’esprit (1881; Usun Dört Rüzgarı)
- La Fin de Satan (1886; Şeytanın Sonu)
- Toute la Lyre (ös 1888, 2 dizi; 1893, 1 dizi; Bütün Lir)
- Dieu (1891; Tanrı)
- Les Années funestes, 1852-1870 (ös 1898; Uğurusuz Yıllar: 1852-1870)
Romanlar
- Han d’Islande (1823; İzlanda Hanı)
- Bug-Jargal (1818)
- Le Dernier Jour d’un condamné (1829; İdam Mahkumunun Son Günü)
- Notre-Dame de Paris (1831; Notre Dame’ın Kamburu)
- Claude Gueux (1838)
- Les Misérables (1862; Sefiller)
- Les Travailleurs de la mer (1866; Deniz İşçileri)
- L’Homme qui rit (1869; Gülen Adam)
- Quatrevingt-treize (1874; Doksan Üç İhtilali)
Oyunlar
- Cromwell (1827)
- Amy Robsart (1828)
- Hernani (1830; Hernani)
- Marion de Lorme (1831; Marion de Lorme)
- Le roi s’amuse (1832; Kral Eğleniyor)
- Lucrèce Borgia (1833)
- Marie Tudor (1833)
- Angelo, tyran de Padoue (1835; Padova Tiranı Angelo)
- Ruy Blas (1838; Ruy Blas)
- Les Burgraves (1843; Derebeyler)
- Théâtre en liberté (1886; Özgürlükte Tiyatro)
Diğer
- Le Rhin (1842; Ren)
- Napoléon le Petit (1852; Küçük Napolyon)
- Actes et paroles – Avant l’exil (1841-1851; 1. c. Eylemler ve Sözler – Sürgünden Önce)
- Actes et paroles – Pendant l’exil (1852-1870; 2. c. Eylemler ve Sözler – Sürgünden Sonra)
- Actes et paroles – Depuis l’exil (1870-1885; 3.-4. c. Eylemler ve Sözler – Sürgünden Bu Yana)
- Histoire d’un crime (1877; Bir Suç Öyküsü)
- Alpes et Pyrénées (ölümünden sonra 1890; Alpler ve Pireneler)
- La France et la Belgique (ölümünden sonra 1894; Fransa ve Belçika)
- Choses vues (ölümünden sonra 1887-1899, 2 cilt; Görülen Şeyler)
• KAYNAKLAR: J.B.Barrere, La fantaisie de Victor Hugo, 1949, P.Berret, Victor Hugo, 1925, F.Gregh, L’oeuvre de Victor Hugo, 1933; H.Guillemin, Victor Hugo par lui meme, 1951, Â.Viatte, Victor Hugo et les illumines, 1946.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi