Vietnam Savaşı
Ho ŞiMink önderliğinde Vietnam’ın bağımsızlığı için Fransızlar’a karşı sürdürülen mücadele Temmuz 1954’te Cenevre Antlaşması’nın imzalanmasıyla son buldu. Fransa’nın Vietnam’ın bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü tanıdığı bu antlaşmayla, 1956’da yapılacak seçimlere değin ülkenin geçici olarak 17. paralelden ikiye bölünmesi karara bağlandı. Ancak, Güney Vietnam’daki Ngo Dinh Diem yönetimi antlaşma ilkelerini çiğneyerek, 1955’te Vietnam Cumhuriyeti (VC) adıyla ayrı bir devletin kurulduğunu açıkladı.
VC’nin devlet başkanı olan ûiem, Fransızlar’tn çekilmesinden sonra ABD ’nin denetimine giren Güney Vietnam’da otoriter bir yönetim kurdu. Cenevre Antlaşması’nda öngörülen koşullara uyulmaması ve ülkede uygulanan baskı ve şiddet rejimi Diem yönetimine karşı güçlü bir muhalefet hareketi başlattı. 1957 sonrasında ayaklanmalar yaygınlaştı. Aralık 1960’ta, Viet-kong (Vietnamlı Komünistler) olarak anılan Güney Vietnam Ulusal Kurtuluş Cephesi kuruldu; 1962’de örgütün başkanlığına Nguyen Huo Tho seçildi. Vietkong denetimine giren kentlerde devrimci yönetimler kuruldu. 1963 ’te Diem askeri bir darbeyle devrildi, yerine General Duong Van Minh geçti.
Direniş hareketinin giderek güç kazanması üzerine ABD, VC’ye yaptığı askeri yardımı artırdı ve “özel savaş” adı verilen yeni bir savaş yöntemini başlattı. 1960’a değin VC’de bulunan ABD’li askeri danışman sayısı birkaç yüzü aşmazken, bu sayı Başkan Kennedy’nin emriyle 1963’te 17.000’e yükseltildi. Özel savaş tüm ülke düzeyinde “stratejik köylerin” kurulmasını ve balkın bu köylere yerleştirilmesini öngörüyordu. Ancak, Vietnamlılar’m bu köylere yerleştirilmeyi reddederek direnmeleri özel savaşın amacına ulaşmasını engelledi.
Özel savaşta istediği başarıyı elde edemeyen ABD, Vietnam ’a doğrudan müdahaleyi öngören Johnson -Mc Namara* Planı’nı uygulamaya koydu. Mart 1965’te ABD Hava Kuvvetleri Vietnam Demokratik Cumhuriyeti (Kuzey Vietnam) topraklarını bombalamaya başladı. ABD yaklaşık üç yıl boyunca, sivil halka karşı uluslararası antlaşmalarla kullanımı yasaklanmış kimyasal ve zehirli gazlar da kullanarak
direnişi kırmaya çalıştı. ABD’nin Vietnam’a saldırısı tüm dünyada tepkilere ve protesto gösterilerine neden oldu. Bombardımanlar direniş hareketini daha da yaygınlaştırdı. Vietkong önderliğinde sürdürülen mücadele 30 Ocak 1968’de Tet (Vietnam dilinde yılın son günü) saldırısıyla doruğuna ulaştı. Vietnam halkı 64 kentte aynı anda ayaklandı. Hue ve Saygon’da devrimci yönetimler kuruldu. John-son’m Mart 1968’de 20. paralelin kuzeyinde yapılan bombardımanın durdurulduğunu açıklaması üzerine, Mayıs 1968’de Paris’te banş görüşmeleri başladı. Görüşmelerde Vietnam Demokratik Cumhuriyeti’ni Xuan Thuy, VC’yi Vietkong temsil etti. Ekim 1968’de Johnson bombardımanın tümüyle durdurulduğunu açıkladı. Kasım 1968’de ABD devlet başkanı olan Nixon*, ABD askerlerinin Vietnam’dan geri çekilmesini ve savunmanın yeni araç ve gereçlerle donatılacak olan Saygon ordusuna bırakılmasını öngören Vietnamlılaştırma siyasetini uygulamaya koydu. ABD birliklerinin Vietnam’ dan çekilmeye başlamasıyla birlikte, savaş tüm Çin Hindi Yarımadası’na sıçradı.
Paris’te sürdürülen banş görüşmeleri 15 Ocak 1973’te imzalanan bir antlaşmayla sonuçlandı. Bu antlaşmaya göre Amerikan askeri personeli 2 ay içinde Vietnam’dan bütünüyle çekilecek, savaş tutsaklan salıverilecek, Güney Vietnam hükümeti ve Vietkong ateşkese uyacak ve uluslararası denetim altında yapılacak demokratik seçimlerle Vietnam halkı geleceğini özgürce belirleyecekti. Ancak, ateşkes uzun süreli olmadı. Taraflar antlaşmada kurulması öngörülen Ulusal Uzlaşma ve Antlaşma Konseyi üzerinde anlaşamayınca çatışmalar yeniden başladı. Nisan 1975’te Saygon devrimci güçlerin denetimine girdi. Nisan 1976’da yapılan seçimlerle Kuzey ve Güney Vietnam birleşti ve Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. Başkent Hanoy’ un adı Ho Şi Minh olarak değiştirildi.
ABD kaynaklarına göre Vietnam Savaşı sırasında yansı Kuzey Vietnamlı olmak üzere 1.800.000 kişi öldü. 4.5 milyona yakın kişi yaralandı. 1965-1971 arasında bölgeye, II.Dünya Savaşı sırasında Avrupa’ya atılan bomba miktarının 4 katı kadar, yaklaşık 6.5 milyon ton ağırlığında bomba atıldı.
Türk Ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi