JOHN [Yurtsuz] (1167-1216) İngiltere kralı. Kralm yetkilerini azaltan Magna Carta’yı imzalamıştır.
24 Aralık 1167’de Oxford’da doğdu, 19 Ekim 1216’da Newark’ta öldü. İngiltere Kralı II.Henry’nin en küçük oğludur. 1173’te babasının ona topraklarının büyük bölümünü vermeyi planlaması kardeşlerinin ayaklanmasına yol açtı. Henry yeni bir bölüşüm yaparak John’a hiç toprak vermedi. Bu yüzden Yurtsuz lakabıyla tanınan John, Gloucester Kontluğu’nun mirasçılarından Isabella ile evlendikten ve 1185’te babasının ona İrlanda Lordluğu’nu vermesinden sonra güçlü bir konuma geldi. 1189’da ağabeyi Richard’la (daha sonra Richard I) birlikte babasına karşı ayaklandı. Aynı yıl II.Henry’nin ölmesi ile Richard kral oldu. Richard’ın tahta varis olarak diğer bir kardeşinin oğlu olan Arthur’u seçmesi üzerine John ayaklandı, ama yenildi. Richard’ın 1199’da ölmesi üzerine John, İngiltere kralı ve Normandiya dükü oldu.
İlk karısından ayrılan John’un, Lusignan kontu ile nişanlı olan Angouleme kontunun kızı Isabella ile evlenmesi üzerine Lusignan kontu, Fransa Kralı ILPhilippe’le (1165-1223) birleşerek ayaklandı. John ile Philippe arasındaki savaş, John’un 1204’te Fransa’ daki topraklarını yitirmesi ile sonuçlandı. Bu olay, İngiltere’deki Norman baronların Fransa’yla bağlarının kopmasına ve İngiltere krallığının zayıf düşmesine yol açarak önemli toplumsal ve yasal değişikliklerin önkoşullarını hazırladı. Papa IlI.Innocentius’un, 1205’te Canterbury başpiskoposunun ölümü ile boşalan yere John’un seçtiği adayı reddetmesi ve kendi adayında ısrar etmesi üzerine kral ve kilise arasında uyuşmazlık başgösterdi. Papa’nın 1208’de İngiltere’ye Katolik Kilisesi ayinlerine katılma yasağı koyması üzerine John, kilisenin mallarına el koydu. Bunun üzerine Papa 1205’te John’u afaroz etti ve 1213’te tahttan indirilmesini istedi. Düşmanlığın sürmesinin zararına olacağını gören John, baronların tepkisini çekmek istemeyerek, papanın isteklerine uymayı kabul etti.
John 1213’te Fransa topraklarının bir kısmını geri almak amacıyla ILPhilippe’e savaş açtı ve yenildi. Bu yenilgi, John’un İngiltere’de egemenliğinin sarsılmasına ve kendisine karşı olan baronların birleşerek reform taleplerinde bulunmalarına yol açtı. Feodal baronların, kilise ve halkın desteğinde, ayrıcalıklarının tanınması için kralla yaptıkları görüşmelerin sonuca varmaması ve Londra’nın da krala karşı gelmesi üzerine John, 19 Haziran 1215’te Magna Carta’yı (Büyük Ayrıcalık) imzaladı. Magna Carta’y-la feodal baronlara ve kiliseye ayrıcalıkları geri verildi, kralın keyfi yönetimi sınırlandı, tarım ve ticaret kesimlerine özgürlük ve kolaylık sağlandı.
Ancak uzlaşmayı kabul etmeyen bazı baronların Fransa’nın veliaht prensi Louis’yi kral ilan etmek amacıyla İngiltere’ye çağırmaları ve Papa’nın John’u desteklemesiyle, reform hareketi iç savaşa dönüştü. John’un ölmesiyle ortaya çıkan karışık durum, John’u destekleyen baronların oğlu Henry’yi (Henry III, 1207-1272) kral ilan etmesiyle sonuçlandı.
John, daha önceki kralların başlattığı mali, idari ve hukuksal yenilikleri geliştirmiştir. Yeni bir vergi sistemi getirmiş, kentlere ayrıcalıklar tanımıştır. Medeni hukuk mahkemesi ve kralın yargı yetkisinin birbirinden ayrılmasıyla hukuksal alanda önemli bir gelişme sağlanmıştır.
Türk Ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi