KODÂLY, Zoltân (1882-1967) Macar, besteci. Çeşitli yerel müzikler üzerine çalışmalar yapmış, araştırmaları ve yapıtlarıyla Macar ulusal müziğine önemli katkıları olmuştur.
16 Aralık 1882’de Kecskemet’te doğdu, 6 Mart 1967’de Budapeşte’de öldü. İlk müzik çalışmalarını lise öğrencisiyken gerçekleştirdi. 1900’de Budapeşte’ ye gitti, Kraliyet Müzik Akademisi’ne viyolonsel öğrencisi olarak girdi.l902’de aynı okulda kompozisyon öğrenimine başladı. Dönemin ünlü öğretmenlerinden Koessier’in öğrencisi oldu.
1905’te Bela Bartok’la birlikte Macar halk müziği üzerinde çalışmaya başladı. Uç bin beş yüzden çok halk şarkısı derledi. Bu araştırmalarının ışığında Macar halk şarkılarının dize yapısını incelediği bir müzik doktorası yaptı. 1906’da Paris’e giderek Fransız müziğini tanıma olanağı buldu. 1907’de Budapeşte’ye dönüşünde Kraliyet Müzik Akademisi’nde kuram ve kompozisyon öğretmenliğine getirildi.
İlk dönem yapıtlarının hiçbiri, ülkesi dışında tanınmasını sağlayamadı. Dünyaca ünlenmesi 1923’te bestelediği Psalmus Hungaricus (Macar Mezamiri) adlı yapıtıyla gerçekleşti. Buda ve Peşte kentlerinin birleşmesinin 50. yıldönümü nedeniyle bestelenen yapıt, şenlik için karamsar bir müzik olarak değerlendirilmesine karşın giderek yaygınlaşmakta gecikmedi.
Kodâly ikinci büyük başarısını 1926’da bestelediği Hâry Jdnos adlı opera komikle kazandı. Hâry Jdnos’un gördüğü büyük ilgi üzerine, bu yapıttan esinlenen ve aynı adı taşıyan bir de süit besteledi. 1933’teki, çocukluğunun yedi yılım geçirdiği Galanta kentinin yerel ezgilerini çağrıştıran Galdntai Tancok (Galanta Dansları) adlı yapıtı, zengin melodi yapısıyla ve renkli orkestralamasıyla ilgi uyandırdı.
Verimliliğini yaşamının son yıllarına değin sürdüren Kodâly, ilk dönem yapıtlarında Debussy ve Brahms’m etkisinde kalmıştır. Giderek müziğinde kendi kişiliğini yansıtmayı başarmış, halk ezgilerinden beslenen bir anlatıma yönelmiştir. Plalk şarkılarım olduğu gibi kullanma ya da taklit yoluna gitmemiş, yapıtlarında bu müziğin havasını yansıtmayı amaçlamıştır. Kentleşmenin sonuçlarından biri olarak yok olma durumuna gelen köy müziği üzerine Bartök’la birlikte yoğun çalışmalar yapmıştır. Bartök’ un arayıcı ve deneyci yaklaşımım desteklemesine karşın, kendi yalın ve geleneğe bağlı bir anlatımı benimsemiştir.
YAPITLAR (başlıca) Orkestra Müziği: Psalmus Hungaricus, tenor solo, koro ve orkestra için, 1923, (Macar
Mezamiri); Hâry Jânos, 1926, süit; Marosszek Dances, 1930,(Maroşek Dansları);Galântai Tancok, 1933, (Galanta Dansları); Konçerto, 1942, orkestra için; Do-majör Senfoni, 1961. Oda Müziği: Yaylı Çalgılar Dörtlüsü, 1908; Viyolonsel Sonatı, 1909-1910; Viyolonsel Sonatı, 1915; Yaylı Çalgılar Dörtlüsü, 1916-1917; Serenad, 1919-1920, iki keman ve viyola için. Opera: Hâry Jânos, 1926; Czinka Panna, 1948.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi