KUN, Bela (1886-1939) Macar siyaset adamı. 1919’da kurulan kısa süreli Macaristan Sovyet Cumhuriyeti’nin önderlerindendir.
20 Şubat 1886’da Szilagycseh (bugün Romanya’ da Czehul Silvaniei) kasabasında doğdu, 30 Kasım 1939’da SSCB’de Ukrayna’da öldü. Babası Yahudi bir köy kâtibiydi. Ortaöğrenimini Cluj’da (bugün Romanya’da) tamamladı. 1902’de MSDP’ye (Macaristan Sosyal Demokrat Partisi) girdi. 1904-1905 yıllarında Cluj Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde öğrenim görürken, bir yandan da gazetecilik yaptı.
I.Dünya Savaşı’nın başlarında Avusturya-Macaristan ordusunda savaşırken, 1916’da Rus ordusu tarafından tutsak alındı. Tomsk’da RSDIP’nin (Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi) Bolşevik kanadıyla ilişki kurdu ve 1917’de partiye üye oldu. 1917 Şubat Devrimi’nden sonra RSDİP-Bolşevik’in Tomsk Bölge Komitesi’ne girdi. Savaş tutsakları arasında devrimci propaganda etkinliklerinde bulundu. 1918’de gizlice Macaristan’a dönerek 24 Kasım 1918’de MKP’nin (Macar Komünist Partisi) kuruluşuna katıldı ve partinin başkanlığına seçildi.
Bu tarihten sonra, iktidardaki Mihâly Kârolyi başkanlığındaki Sosyal Demokrat, Radikal ve Liberal partiler koalisyonuna karşı yoğun bir propaganda etkinliği başlattı. Vöröj Ujsag (Kızıl Gazete) aracılığıyla, itilaf Devletleri’nin baskıları nedeniyle dış politika sorunlarına çözüm getiremeyen, çeşitli milliyetlerin varlığının yarattığı ulusal sorunu ve giderek büyüyen iktisadi sorunları çözemeyen hükümete karşı güçlü bir muhalefet yürüttü. 21 Şubat 1919’da, terhis edilmiş işsiz askerleri ayaklandırmaya çalışmakla suçlanarak diğer birçok komünistle birlikte tutuklandı. Hapiste bulunduğu süre içinde de MKP’ nin çalışmalarına yön vermeyi sürdürdü.
Kârolyi hükümeti, İtilaf Devletleri’nin Transilvanya’yı Romanya’ya bırakma kararını protesto ederek 21 Mart 1919’da istifa etti. Aynı gün MSDP ve MKP, Sosyalist Parti adı altında birleştiler. Alexander Garbai başkanlığında kurulan ve hapisten çıkan Bela Kun’un içişleri ve askeri işler halk komiserliklerini üstlendiği yeni hükümet, 21 Mart 1919’da Macaristan Sovyet Cumhuriyeti’nin kurulduğunu ilan etti. Kısa bir süre içinde fabrikalar, madenler, bankalar ve 57 hektardan büyük topraklar kamulaştırıldı. Nisan ayı ortasında yapılan ve 18 yaşından büyük tüm Macar yurttaşlarının oy kullanma hakkına sahip olduğu seçimler, Macar tarihinin en geniş tabanlı seçimleri oldu.
Bela Kun’un savaş sırasında bütünüyle dağılmış olan ordunun yerine kurduğu Macar Kızıl Ordusu, Macaristan Sovyet Cumhuriyeti’ni yıkmayı amaçlayan İtilaf Devletleri’nin desteklediği Rumen ve Çek birliklerinin Nisan 1919’da başlattıkları saldırıyı durdurdu. 16 Haziran 1919’da Rumenler’den geri alman Slovakya’da kurulan Slovak Sovyet Cumhuriyeti ise, Kızıl Ordu’nun İtilaf Devletleri’nin baskısı karşısında bölgeden çekilmesi üzerine yıkıldı. Öte yandan Macar hükümetinin el koyulan toprakları köylülerin istemleri uyarınca bölüştürmek yerine kamulaştırması, iktisadi durumun bozulması ve yiyecek kıtlığının baş göstermesi hükümete karşı muhalefeti güçlendirdi. Sosyal Demokratlar’ın sağ kanadının hükümetten desteğini çekerek Horthy önderliğinde birleşen karşı-devrimcilerle uzlaşması üzerine iyice zayıflayan Macaristan Sovyet Cumhuriyeti, Rumen ordularının Budapeşte’ye girmesinden kısa bir süre sonra, 4 Ağustos 1919’da yıkıldı.
13 Ağustos’ta Avusturya’ya kaçan Bela Kun, orada bir süre gözaltında kaldıktan sonra, 1920’de SSCB’ye geçti. Bu tarihten sonra Komintern’in (III. Enternasyonal) önde gelen önderlerinden biri oldu. 1921’de Komintern’in Yürütme Kurulu’na seçildi. Bir yandan RKP-Bolşevik içinde çalışırken, diğer yandan da yasadışı MKP’nin çalışmalarına yön vermeyi sürdürdü. Stalin döneminde Troçki yandaşı olduğu gerekçesiyle tutuklandıktan sonra idam edilen Bela Kun’a Kruşçev döneminde saygınlığı geri verildi.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi