KOSSUTH, Lajos (1802-1894) Macar siyaset ve devlet adamı. 1848 Macar Devrimi sırasında Macaristan’ın Avusturya’dan bağımsızlığını ilan etmiştir.
19 Eylül 1802’de Macaristan’ın kuzeydoğusundaki Monok’ta doğdu, 20 Mart 1894’te İtalya’da Torino’da öldü. Soylu ancak yoksul bir ailenin oğluydu. Protestan Sârospatak Akademisi’nde hukuk öğrenimi gördü. 1832’den sonra oturumlara katılmayan bir soylunun yerine Pozsony (bugün Bratislava) Diyeti’ne (meclis) girdi. Kont Istvan Szecheny’nin 1830’larda başlattığı iktisadi ve toplumsal reform hareketini destekledi; ancak Avusturya’nın egemenliğinden kurtulmaksızın Macaristan’da gerçek bir toplumsal gelişmenin sağlanamayacağını savundu. 1837’de Ferdinand’m Avusturya imparatoru olmasından sonra, siyasi görüşleri nedeniyle birçok arkadaşıyla birlikte tutuklandı. Beş buçuk yıl hapse mahkûm edildi.
1840’ta ilan edilen siyasi afla serbest kaldıktan sonra, 1841 ’de Peşti Hırlap’ı (Pestl Gazetesi) kurdu ve 1844’e değin bu gazetenin başyazarlığını yaptı. Gazete Macarlar arasında siyasi bilincin gelişmesine büyük katkıda bulundu. 1844’te kurduğu bir dernek aracılığıyla Avusturya mallarının boykot edilmesi ve Macar sanayiinin korumacı önlemler yoluyla geliştirilmesi için mücadele etti. 1847’de Peşte milletvekili olarak Diyet’e giren Kossuth, Diyet’te ulusal muhalefetin önde gelen önderlerinden biri oldu. Soylulara ve feodal sınıflara tanınan ayrıcalıkların kaldırılması, köylülere özgürlüklerinin verilmesi, basın ve toplanma özgürlüklerinin tanınması, anayasal bir yönetimin kurulması ve Macaristan’ın Avusturya’dan bağımsızlığını ilan etmesini istedi.
Avusturya’da 13 Mart 1848’de başlayan devrim, başbakan Metternich’in istifasıyla sonuçlandı. Güç duruma düşen imparator Ferdinand, aralarında Kos-suth’un da bulunduğu Macar reformcularının isteklerine yanıt vermek ve 17 Mart’ta kont Lajos Batthany başkanlığında geçici bir Macar hükümetinin kurulmasını onaylamak zorunda kaldı. Kossuth ilk Macar hükümetinde maliye bakanı oldu. 1848 Nisan Yasala-rı’nın çıkarılmasına önemli katkıda bulundu. Ülke savunması için 200.000 kişilik bir orduyu silahlandırması üzerine Avusturya’nın desteklediği Hırvat birlikleri 11 Eylül’de Macaristan’ı işgal ettiler. Batthany hükümeti çekilmek zorunda kaldı. Kossuth ise Diyet’ in ülkeyi savunmakla görevlendirdiği Macar Savunma Komitesi’nin başına geçti.
Aralık 1848’de Ferdinand’m yerine imparator olan Franz Joseph, iki ülkeyi tek bir devlet olarak birleştireceğini açıkladı ve Ocak 1849’da Avusturya birlikleri Macaristan’a girdiler. Bunun üzerine hükümetiyle birlikte Debrecen’e çekilen Kossuth, 14 Nisan 1849’da Macaristan’ın Avusturya’dan bağımsızlığını ve cumhuriyetin kurulduğunu ilan etti. Ayrıca Habsburg hanedanına son verildiğini açıkladı. Macar ordularının, Avusturya’nın talep ettiği yardımı kabul ederek Macaristan’a giren Rus orduları karşısında yenilgiye uğramaları üzerine, Kossuth birçok yandaşıyla birlikte 11 Ağustos’ta yurt dışına kaçmak zorunda kaldı ve Osmanlı Devleti topraklarına sığındı.
Padişah Abdülmecid, Kossuth ve diğer Macar mültecilerini Avusturya’ya teslim etmeyi reddetti. 31 Mart 1850’de Kütahya’ya yerleştirilen Kossuth, her türlü gereksinimi Osmanlı Devleti tarafından karşılanmak üzere bir buçuk yıl Kütahya’da yaşadı. Türkiye’de kaldığı yıllarda bir Türkçe Gramer hazırladı. 1851’de İngiltere’ye gitti ve orada ulusal bir komite kurarak Macarlar arasında direniş ruhunu canlı tutmak için çalıştı. 1852’de bir süre için ABD’ye gittikten sonra İngiltere’ye döndü ve 1859’a değin orada yaşadı. Yaşamının son yıllarım İtalya’nın Tori-no kentinde geçiren Kossuth, Avusturya ile Macaristan arasındaki 1867 Uzlaşması’na şiddetle karşı çıktı. Aynı yıl Peşte’den Macar Diyeti’ne aday gösterildiyse de milletvekili olmayı ve ülkesine dönmeyi reddetti.
• YAPITLAR (başlıca): Irataim az emigrâciobol, 13 cilt, 1880-1895, (“Gurbet Anılarım”); Összes Munkai, (ö.s.), 15 cilt, 1948-1961, (“Makaleler ve Söylevler”); Lajos Kossuth’un Türkçe Grameri, (ö.s.), S.Kakuk (der.), 1968.
• KAYNAKLAR; ..A-R.- Altunay, Türkiye’de Mülteciler Meselesi, 1926; İ.Ü.Edebiyat Fakültesi, Türk Macar Kültür Münasebetleri Işığı Altında II. Rakoczi Ferenc ve Macar Mültecileri, 1976.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi