KRUPSKAYA, Nadejda Konstantinova (1869-1939) SSCB’li eğitimci. 1917 Ekim Devrimi’ nden sonra SSCB’de yeni eğitim sisteminin oluşturulmasına katkıda bulunmuştur.
26 Şubat 1869’da St.Petersburg’da doğdu, 27 Şubat 1939’da Moskova’da öldü. Demokrat görüşlere sahip bir subayın kızıydı. 1890’da St.Petersburg’da kadınlar için düzenlenen kurslara devam ettiği sırada devrimci gençlik örgütlerine katıldı. 1891-1896 arasında gece ve hafta sonu okullarında işçilere ders vererek sosyalist düşüncenin işçiler arasında yaygınlaşması için çalıştı. 1894’te St.Petersburg’da Lenin’le tanıştı. Ertesi yıl Lenin’in önderliğindeki İşçi Sınıfının Kurtuluşu için Mücadele Birliği adlı örgütün kurucuları arasında yer aldı. 1896’da devrimci etkinlikleri nedeniyle tutuklandı. 1898’de Ufa bölgesinde sürgün cezasına çarptırıldı. İsteği üzerine cezasını Lenin’in sürgünde bulunduğu Sibirya’daki Şuşenskoye köyünde tamamlamasına izin verildi. Haziran 1898’de Şuşenskoye’de Lenin’le evlendi.
1901’de serbest bırakıldıktan sonra, bir yıl önce cezasını tamamlayarak Münih’e giden Lenin’in yanına gitti. 1901-1905 arasında Avrupa’nın çeşitli kentlerinde siyasi etkinliklerde bulundu. Iskra (Kıvılcım) ve Vpered (İleri) adlı gazetelerde yayım kurulunun ve Lenin’in sekreterliğini yaptı. 1903’te RSDİP (Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi) içindeki bölünme sırasında Bolşevik kanadı destekledi. 1905’te RSDİP Merkez Komitesi’nin dış büro sekreterliğine getirildi. 1905’te Lenin’le birlikte Rusya’ya dönen Krupskaya, St.Petersburg ve Kokkola kentlerinde RSDİP’nin Merkez Komitesi sekreteri olarak görev yaptı.
1907’de Lenin’le birlikte yeniden yurt dışına giderek 10 yıl süreyle Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde yaşadı. Bu dönemde Lenin’in ve partinin çeşitli yayın organlarının sekreterliğini sürdürdü. Paris yakınlarında kurulan parti okulunda eğitimci olarak çalıştı. Nisan 1917’de Rusya’ya döndükten sonra RSDİP-Bolşevik Vyborg Bölge Komitesi üyeliğine getirildi.
1917 Ekim Devrimi’nden sonra halk eğitim komiserliğine atandı. A.V.Lunaçarski ve M.N.Pokrovski ile birlikte Marx’m görüşleri ve yeni geliştirilen eğitim kuramları doğrultusunda bir eğitim programı hazırlama çalışmalarına katıldı. Lunaçarski ile birlikte 1919 parti programında yer alan eğitim programını uygulamaya koydu. Bu program eğitiminin parasız ve zorunlu olması, okulöncesi eğitim, Birleşmiş Üretim Okulları’nın (Yedinaya Trudovaya Shkola) açılması, işçi fakültelerinin kurulması ve işçilere siyasi bilinç kazandırılması konularım kapsamaktaydı. Krupskaya 1920’de Halk Eğitim Komiserliği’nin Siyasi Eğitim Merkez Komitesi’nin, 1921’de de aynı komiserliğe bağlı Devlet Akademik Konseyi’ nin Bilimsel Yöntembilim Bölümü’nün başkanlığına getirildi. 1924’te SBKP (Sovyetler Birliği Komünist Partisi) Merkez Denetim Komitesi üyesi oldu.
1924’te Lenin’in ölümünden sonra Stalin’in muhalifleri arasında yer aldıysa da, 1926’dan sonra muhalif grupla ilişkisini kesti. 1927’de SBKP Merkez Komitesi üyeliğine, 1929’da eğitim komiserliği yardımcılığına getirildi. 1931’de SSCB Bilim Akademisi onursal üyesi olan Krupskaya’ya, 1936’da pedagoji doktoru unvanı verildi.
Krupskaya’nın geliştirdiği, okulla yaşamı birleştirmeyi amaçlayan Birleşik Üretim Okulu 1919’da uygulamaya konmuştur. Krupskaya, Birleşik üretim Okulu’nda 7-12, 12-17 yaş gruplarına ayrılmış iki aşamalı eğitim öngörmekteydi, ilk aşamada üretime dönük olmayan uğraşlara ağırlık verilmekte ve çocuklara doğanın ve kolektif yaşama düzeninin tanıtılması amaçlanmaktadır. İkinci aşamada ise sınai ve tarımsal üretime yönelik politeknik eğitim ağırlık kazanmaktadır.
• YAPITLAR (başlıca): Vospominaniia o Lenine, 1927, (Lenin’den Anılar, 1974); Pedogogicheskie sochinenıya, (ö.s.), 1957-1963, (“Pedögojik Yapıtlar”);Z.e«in i partiia, (ö.s.), 1963, (“Lenin ve Parti”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi