DE LAVAL, Carl (1845-1913) İsveçli mühendis ve mucit. Kendi adıyla tanınan tek basamaklı buhar türbinini geliştirmiştir.
Cari Gustaf Patrik De Laval 9 Mayıs 1845’te İsveç’in Orsa kentinde doğdu. 2 Şubat 1913’te Stockholm’de öldü, Ailesi 17. yy’m başında Fransa’dan İsveç’e göç etmişti. De Laval yükseköğrenimini Stockholm Teknik Enstitüsü ve Uppsala Üniversitesi’nde tamamladı. Önceleri metalürji ile ilgilenerek başta bir elektrik fırını olmak üzere demir, çinko ve kurşunun işlenmesinde kullanılmak üzere, çeşitli araçlar geliştirdi. Daha sonra süt sanayiine yönelik çalışmalarıyla 1878’de kendi adıyla bilinen yüksek devirli, santrifüjlü bir kaymak ayırıcısının yapımını gerçekleştirdi. De Laval bu alana olan ilgisini yaşamı boyunca sürdürmüş ve 1913’te vakumlu bir süt sağma makinesi geliştirmiş olmakla birlikte, 1880’lerden başlayarak çalışmalarının ağırlığını buharlı türbinlere kaydırdı.
Buhar gücünden yararlanarak bir türbini çalıştırma düşüncesini ilk uygulayanlardan biri Baron von Kempelen’dir. Bu Alman mucidin 1784’teki bir girişimi dönemin teknolojisinin yetersizliğinden başarısızlığa uğramıştır. 19. yy’da ABD’de gerçekleştirilen pek de kullanışlı olmayan buhar türbinleri dışında, bu alandaki en önemli iki öncü girişim Ingiltere’de Parsons ve İsveç’te De Laval’in hemen hemen aynı yıllara rastlayan çalışmalarıdır. De Laval 1880’lerin başında yaptığı araştırmalarla 1883’te tek basamaklı (basınç düşüşlü), oldukça hızlı devirli bir buhar türbininin yapımını gerçekleştirdi. Dakikada 10-30 bin devirli bu türbini pratik bir güç kaynağına dönüştürebilmek için de devri onda birine düşüren bir dişli sistemi geliştirdi. 1890’larm başında türbinini deniz taşımacılığında kullanmak üzere girişimde bulunduysa da yüksek devirli bu türbini gemilere uyarlamak mümkün olmadı. Türbinli ilk geminin yapımı da 1897’de Parsons tarafından İngiltere’de gerçekleştirildi.
De Laval, elektriğin aydınlanmada kullanımından aerodinamiğe dek çeşitli alanlarda çalışmış, sayısı binleri bulan buluşlarıyla ve kendi kurduğu şirkette ürettiği çeşitli araç ve makinelerle İsveç’in ağır sanayiine öncülük etmiştir.
• KAYNAKLAR: T.Althin, Life of De Laval, 1943.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi