DENG HSİAO-PİNG, Deng Şiaoping (1904 – 19 Şubat 1997) Çinli siyaset ve devlet adamı. Çin’de Mao Zedung’dan sonra izlenen yeni politikaların yaratıcılarından biridir. 1978 – 1992 yıllarında Çin Halk Cumhuriyeti’nin de facto devlet başkanıydı.
22 Ağustos 1904’te Seçvan Eyaleti’nde Çungking iline bağlı bir köyde doğdu. Asıl adı Kan Tse-Kao’dur. Ortaöğrenimini tamamladıktan sonra bir burs kazanarak Fransa’ya gitti. Okulunu yarıda bırakarak bir fabrikada çalışmaya başladı. Çu En-Lay’m yönetmenliğini yaptığı Kırmızı Işık adlı dergide çalıştı. 1925’te Çin Komünist Partisi’ne (ÇKP) girince adını “küçük barış” anlamına gelen Deng Hsiao-Ping (Teng Xiaoping) olarak değiştirdi. Moskova’ya giderek Sun Yat-Sen Üniversitesi’nde öğrenim gördü.
1926’da Çin’e dönen Deng Hsiao-Ping, parti içinde kısa zamanda yükselerek 25 yaşında VII. Ordu’da siyasi komiser oldu. Bir ara Kızıl Yıldız adlı ordu gazetesinin yayın yönetmenliğini yaptı. 1934’te Çan Kay-Şek’e karşı savaşan Mao Zedung komutasındaki ordu, çeşitli çarpışmalarda yenilgiye uğrayınca, Şensi Eyaleti’ne doğru geri çekilmeye başlamış, bu bir yıl sürmüştü. Çin tarihinde “Uzun Yürüyüş” olarak bilinen bu harekâtta Deng de bulunuyordu.
Deng, Hsiao-Ping, siyasi komiser olarak görev yaptığı II. Dünya Savaşı’nda Çin’e giren Japon ordularına karşı etkili gerilla yöntemleri geliştirilmesinde yardımcı oldu. 1945’te ÇKP Merkez Komitesi’ ne seçildi. Çan Kay-Şek’in ordularına karşı yapılan savaşta, Çin Halk Özgürlük Ordusu’na bağlı II. Sahra Ordusu’nda siyasi komiser olarak görev yaptı. Sonunda yönetim, 1 Ekim 1949’da ÇKP’nin eline geçti. Çungking valisi olan Deng Hsiao-Ping partinin Güney Çin’deki örgütünü denetlemekle görevlendirildi. 1952’de Pekin’e çağrıldı. 1953’te ÇKP Merkez Komitesi genel sekreteri ve maliye bakam, 1954’te ulusal savunma konseyi ve devlet konseyi başkan yardımcısı oldu. 1955’te ÇKP Politbürosu’na, 1956’da yeniden ÇKP Merkez Komitesi genel sekreterliğine seçildi. Aynı yıl Politbüro’nun yedi kişiden oluşan yürütme kuruluna atandı.
Bu dönemde uluslararası toplantılara da katılan Deng, Temmuz 1963’te Moskova’da yapılan Çin-Sovyet konferansında Çin heyetine başkanlık etti. Bu konferansta SSCB’nin Çin’e atom bombası vermeyi ve yapımı konusunda yardım etmeyi kabul ettiği, 1957’deki gizli antlaşmadan 1959’da vazgeçtiği Çin heyeti tarafından dünyaya açıklanınca iki ülke arasındaki ilişkiler gerginleşti.
1966’da Mao Zedung ile Cumhurbaşkanı Liu Şao-Çi arasındaki iktidar kavgası sonucunda Liu: Şao-Çi partiye ve Çin halkının çıkarlarına karşı “bağımsız krallıklar” kurduğu gerekçesiyle hain ilan edildi, partiden çıkarılarak hapsedildi. Mao’nun Kültür Devrimi içinde yer alan bu yönetim değişiklikleri Liu yanlısı Deng’e de yansıdı. Partiden çıkanlmadıysa da, tüm görevlerinden alınarak kendisine pasif bir görev verildi. Uzun bir süre adı duyulmayan Deng, 1973’te Çu En-Lay’m yardımıyla geri döndü. ÇKP’nin X. Merkez Komitesi’ne, 1974’te ÇKP Polit-büro üyeliğine seçildi. 1975’te ÇKP Merkez Komitesi Askeri işler Komitesi başkan yardımcısı ve Halk Özgürlük Ordusu’nun genelkurmay başkanı oldu. 1975-1976 arasında Devlet Konseyi başkanı yardımcılığında bulundu.
Mao’nun son zamanlarında etkinlik kazanmaya başlayan “Dörtlü Çete” (Çiang Çing, Çang Çun-çiao, Vang Hung-ven, Yao Ven-yuan) ile Deng arasında başlayan çekişme Çu En-Lay’m ölümüyle tümüyle açığa çıktı ve Deng tüm görevlerinden alındı. Mao’nun Eylül 1976’da ölümüyle onun yerine geçen Hua Kuo Feng, Ekim 1976’da Dörtlü Çete’yi yakalattı, Deng’i de başbakan yardımcılığına getirdi, diğer tüm görevleri geri verildi. 1977’de ÇKP’nin XI.Merkez Komitesi toplantısında Politbüro üyeliğine seçildi ve ÇKP genel sekreter yardımcısı oldu. 1977-1980 arasında Halk Özgürlük Ordusu’nun genelkurmay başkanıydı. 1980’de hükümetteki görevinden çekilmeye karar verdi. ÇKP’deki yönetici rolünü korudu.
Deng Hsiao-Ping, Mao’nun ölümünden sonra Çin’de kurulan yeni düzenin yaratıcılarından en önemlisidir. Mao’nun kendine yeterli, dışa kapalı ulusal bir güç oluşturma ilkesinin aksine Deng, dünyadaki teknolojik yeniliklere, ticari ve kültürel işbirliğine açık bir ülke oluşturmayı amaçladı. Çin’de “Dörtlü Yenileştirme Hareketi” denilen bir gelişme planı uygulanmaya başlandı. Sanayi, tarım, savunma ve bilim alanlarında çağdaş tekniklerin kullanılmasını amaçlayan bu yenileştirme hareketine Çinliler “Yeni Uzun Yürüyüş” adını verdiler. Ülkede yabancı yatırımlara izin verildi, dış ticaret büyük ölçüde artırıldı, orduda yenileştirmeye gidildi, eğitim alanında önemli değişiklikler yapıldı, iç pazar geliştirildi. Deng Hsiao-Ping, giriştiği bu yenileştirme çabaları nedeniyle 1978’de Time dergisi tarafından “yılın adamı” seçildi.
Çin’de yaşanan köklü değişimler, Jimmy Carter, Richard Nixon, Kraliçe II. Elizabeth gibi isimlerin desteğiyle yayıldı. Tepkilere aldırmadan reformlarını sürdüren Deng’e karşı, Çin Komünist Partisi’nin yönetimi altındaki hükümetin siyasi yozlaşma içinde olduğunu ve baskıcı bir tutum takındığını düşünenler, 1989 Tiananmen Meydanı Olayları’nda gelişen katliamla birlikte Şiaoping’in de sonunu hazırladı.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi