DEODORO DA FONSECA, Manoel (1827-1892) Brezilyalı asker. Brezilya’da İmparatorluğun devrilmesinden sonra kurulan geçici hükümete başkanlık yapmıştır.
5 Ağustos 1827’de Alagoas’da doğdu, 22 Ağustos 1892’de Petropolis’de öldü. 1843-1847 arasında Rio de Janeiro’da bir askeri okulda eğitim gördü. Brezilya İmparatorluğu’nun çeşitli bölgelerinde görev aldı. 1864’ten sonra, Uruguay ve Paraguay’a karşı yapılan savaşlarda gösterdiği başarılarla, Brezilya ordusu içinde büyük saygınlık kazandı, mareşalliğe yükseltildi.
Deodoro da Fonseca’nm ordu içinde güçlendiği yıllarda, Meksika’da Juarez başkanlığındaki liberal gruplar, geçici bir süre ülkelerine egemen olan imparatorluk yönetimine son vermişti. Tüm kıtada olduğu gibi, Brezilya’da da ABD Anayasası’ndan etkilenmiş siyasi gruplar güçleniyordu. Ordunun halk üzerindeki etkinliğine ve ordu içindeki Cumhuriyetçi genç subayların desteğine güvenen Deodoro da Fonseca, muhafazakâr çevrelerin tüm beklentilerine karşın, Liberaller ile ilişkiye girmeyi tercih etti. 1889’da imparator ILPedro tarafından iç bölgelere tayin edildi. Fakat, imparatorun liberal gruplar üzerindeki gücünün azaldığı sırada, tekrar başkent Rio de Janeiro’ya geri çağrıldı.
15 Kasım 1889’da Liberallerim güçlü önderi Mareşal Floriano Peixoto tarafından başlatılan ayaklanma üzerine, imparator ILPedro tahtından çekildi ve Brezilya’yı terk etti. Bir geçici hükümet kuruldu. Olayların gelişimi sırasında sağlığı bozulan Deodoro da Fonseca, ordu ve halk üzerindeki etkisi göz önüne alınarak hükümet başkanlığına getirildi. Mareşal Peixoto başkan yardımcılığı görevini üstlendi. 1891’de hazırlanan Brezilya Anayasası, ABD Anayasası’nm çok yakın bir benzeriydi. Bu anayasaya göre devlet ve din işleri birbirinden ayrılıyordu.
3 Kasım 1891’de geçici hükümet tarafından toplanan kongre kararlarıyla kendisini en yetkili kişi olarak kabul ettiren Deodoro da Fonseca, sağlığının bozulması nedeniyle etkin bir güç oluşturamadı. Liberal gruplar arasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle açığa çıkan iç karışıklıklar ve artan iktisadi bunalım karşısında etkisiz kaldı. Ordu içindeki etkinliği ve halk üzerindeki etkisi de hayli azalmıştı. 1892 yılı başında geçirdiği kalp krizi, yönetime başkan yardımcısı Mareşal Peixoto’nun el koymasına neden oldu. Kendisine bağlı grupların başlattığı isyanın bastırılması üzerine, yönetim üzerindeki tüm gücünü kaybetti.
• KAYNAKLAR: C.W.Simmons, Marshal Deodoro and The Fail of Dom Pedro II, 1966.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi