DIAZ, Porfirio (1830-1915) Meksikalı asker ve devlet adamı. Meksika’yı 35 yıla yakın bir süre diktatörlükle yönetmiştir.
5 Eylül 1830’da Oaxaca’da doğdu, 2 Temmuz 1915’te Paris’te öldü. Kızılderili Ispanyol melezi orta halli bir ailenin oğludur. Ailesinin geçimine katkıda bulunmak için genç yaşta çalışmaya başladı. 1846’da ABD’nin Meksika’yı işgal etmesi üzerine, öğrenim görmekte olduğu papaz okulunu terkederek orduya girdi ve işgalcilere karşı savaştı. 1848’de savaş bitince Oaxaca’ya döndü ve buradaki Sanat ve Bilimler Enstitüsü’nün hukuk bölümüne girdi. 1857’de, dinsel ve siyasal reformlar başlatan Liberaller’le bu reformlara karşı olan Muhafazakârlar arasında başlayan Iç Savaş’a katıldı. Savaşta gösterdiği başarılar nedeniyle Liberallerim önderi Juarez’in güvenini kazandı ve 1861 ’de tuğgeneralliğe yükseltildi. Aynı yıl, yabancı ülkelere olan borçlarını ödemeyi reddetmesi üzerine Meksika’ya ortak müdahalede bulunan Fransız, Ingiliz ve İspanyol ordularıyla,III.Napoleon’un Meksika İmparatoru ilan ettiği Avusturya Arşidükü Maximili-an’a karşı başlayan direnişe katıldı. Savaşta komuta görevleri üstlendi ve zaferin kazanılmasında önemli katkıları oldu. Barışın sağlanmasından sonra ordudan ayrıldı ve Oaxaca’da çiftçilik yapmaya başladı.
Bundan sonraki dönemde önce Başkan Juarez’e, ardından Başkan Lerdo de Tejada’ya karşı ayaklanan Diaz, uzun mücadelelerden sonra Mayıs 1877’de iktidarı ele geçirdi. 1877-1880 ve 1884-1911 arasında, 30 yıldan fazla bir süre iktidarda kalarak Meksika’yı en uzun süre yöneten başkan oldu.
Dıaz, başkanlığının ilk yıllarında merkezi iktidarı güçlendirmeye ve ülkede düzeni sağlamaya yönelik uygulamalar başlattı. Mahkemeler üzerinde sıkı bir denetim sağladı ve polis örgütünün gücünü artırdı. Muhaliflerim ve basını susturdu. Federal hükümetle kilise arasında, birbirlerinin ‘içişlerine karışmama ilkesine dayalı bir uzlaşma sağladı. 1880’de başkanlığı Gonzalez’e devreden Diaz bundan sonra Oaxaca valiliği görevini üstlendi. 1884’te, Anayasa’nm bir kez başkanlık yapmış bir kişinin yeniden başkan seçilmesini engelleyen maddesine uymayarak yemden başkan oldu.
Diaz bu tarihten sonra Meksika’da, büyük toprak sahiplerine, ayrıcalıklı Creole’lere (sömürgelerde doğmuş ikinci kuşak Ispanyollar)ve yabancı sermayeye dayanan sert veotoriter bir yönetim kurdu. Diaz’ın 25 yıllık iktidarı sırasında demiryolu yapımına hız verildi ve ülkenin iktisadi yaşamı canlandırıldı. Sanayi üretimi arttı ve dış ticaret hacmi büyüdü. Ancak ülke kapılarının yabancı sermayeye açılması ve yabancılara büyük ayrıcalıklar tanınması giderek ulusal sanayiin baltalanmasına yol açtı. Diğer yandan Kızılderili halkın elindeki toprakların büyük toprak sahiplerine devredilmesi, tarımda mülksüzleşme ve yoksullaşma süreçlerini hızlandırdı. Tüm bu gelişmeler, toplumun çeşitli kesimlerinde Diaz yönetimine karşı duyulan hoşnutsuzlukları artırdı. Diaz, Yaqui ve Maya köylü ayaklanmalarıyla, işçilerin başlattıkları grevleri kent polisinin ve doğrudan doğruya büyük toprak sahipleri tarafından yönetilen kır polisinin yardımıyla bastırmaya çalıştı. 1910’da Madero’nun önderliğini yaptığı bir ayaklanmanın ardından 25 Mayıs 1911 ’de devrilen Diaz, Meksika’dan kaçarak Fransa’ya sığındı ve sürgünde öldü.
• KAYNAKLAR: B.Carleton, Porfirio Dıaz: Dictator of Mexico, 1932; J.L.P.Y Rojas, E levadan y caida de Porfirio Diaz, 1921; D.C.Villegas, The United States versus Porfirio Diaz, 1921.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi