Adhemar Esmein, klasik-liberal ve bireyci bir dünya görüşünden yola çıkarak demokratik hukuk tezleriyle tanınan bir Fransız hukukçusudur. Touverac'ta doğmuş ve Paris'te yaşamıştır. Ortaöğrenimini Angouleme Lisesi'nde tamamladıktan sonra Paris Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden mezun olmuş ve akademik kariyerine başlamıştır. Hukuk doktoru unvanını 1872'de aldıktan sonra 1875'te doçentlik yapmıştır. Paris Hukuk Fakültesi'nde profesör olarak görev yapmış ve sınai ilişkiler hukuku, hukuk tarihi ve anayasa hukuku dersleri vermiştir. Ayrıca, Ecole Pratique des Hautes Etudes ve Ecole Libre des Sciences Politiques'te de dersler vermiştir. 1904'te Academie des Sciences Morales et Politiques üyeliğine seçilmiş ve çeşitli yöneticilik görevlerinde bulunmuştur. Din Bilimleri Bölümü'nde müdürlük ve Nouvelle revue historique du droit français et etranger adlı hukuk dergisinin yöneticiliği gibi görevlerde de bulunmuştur.
Araştırma dalları
Esmein’in yaşadığı dönemde, hukuk bilimi bugünkü gibi dallara ayrılmış ve uzmanlaşmış değildi. Bu nedenle Esmein’in birçok çağdaşı gibi uğraş alanları, hukuk tarihinden anayasa hukukuna, kilise hukukundan sınai ilişkiler hukukuna kadar geniş bir alanı kapsar. Esmein bu alanlarda kapsamlı ve bire-şimci (sentetik) çalışmalar yapmıştır. Bu nedenle, 19.yy sonundan başlayarak Batı hukukunda Esmein’in adı, Duguit, Hauriou ve Carre de Malberg gibi büyük hukukçular arasında seçkin bir yer almıştır.
Esmein, hukuk araştırmacısı ve öğretmen olarak, hukuk kurumlarının tarih içindeki gelişimine büyük önem vermiştir. Bu nedenle, yayınları arasında hukuk tarihiyle ilgili çalışmalar, özellikle Fransız hukukuna odaklanmıştır ve büyük bir öneme sahiptir. Bu çalışmaları, Nouvelle revue historique du droit françois et etranger dergisindeki makalelerinden, monografik nitelikteki ilk önemli eseri olan Histoire de la procedure criminelle en France ("Fransız Ceza Usulü Tarihi") ve Cours elementaires d’histoire du droit français ("Fransız Hukuk Tarihine Giriş") gibi yapıtları içerir.
Katkıları
Esmein, yayınlarında Fransız Devrimi öncesi dönemden 1875 Anayasası'na kadar uzanan zaman dilimindeki hukuk kurumlarını detaylı bir şekilde incelemiştir. Devrim öncesine odaklanan çalışmalarında ana tema, Fransa krallığının feodalitenin etkisini kırarak güçlü ve meşru bir iktidar oluşturma çabalarıdır. Fransız Devrimi sonrası döneme ilişkin yayınları ise, demokratik ve liberal bir anayasal sistemin temel kurum ve ilkelerini açığa çıkarmayı amaçlamaktadır.
Esmein'in bu alandaki katkıları, Fransız hukuk kurumlarının araştırılmasında öncü bir rol oynamıştır. Özellikle anayasa hukuku alanına yoğunlaşmıştır. Hukuk tarihiyle ilgili eserleri genellikle anayasa hukuku ve anayasal kuramların tarihini ele almaktadır. Anayasa hukuku alanındaki en önemli yapıtı olan Elements de droit constitutionnel français et compare ("Fransız ve Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunun Esasları"), 1895-1928 yılları arasında sekiz baskı yapmış ve bu alandaki klasik eserlerden biri olmuştur. Bu baskıların beşi yazarının yaşarken gerçekleşmiş, sonraki baskılar ise Joseph-Barthelemy tarafından yeniden gözden geçirilmiş ve Nezard tarafından yayımlanmıştır.
Sentezi
Esmein'in yapıtının birinci cildini oluşturan bölüm, "La Liberte, principes et institutions" ("Özgürlük, İlkeler Ve Kurumlar") başlığı altında, Batı anayasa hukukunun tarihsel birikimini bütünsel bir özetle ele alır.
Esmein, anayasa hukukunu genellikle temel kurumlar ve üstün kurallar olmak üzere iki ana konuda ele almıştır. Batı anayasa hukukunu İngiliz anayasa sistemi ve Fransız Devrimi gibi iki temel tarihsel olgu üzerine dayandırmıştır.
İngiliz sistemi, yazılı olmayan bir anayasa anlayışı içinde gelişmiştir. Pratik deneyler ve ilerleme, katı felsefi ilkelerin yerini almıştır. Bu model, temsili sistemin, iki meclisli parlamentonun ve parlamenter hükümet sisteminin doğuşuna katkıda bulunmuş ve siyasal demokrasinin kalıcı bir biçimde yerleşmesine olanak tanımıştır.
Fransız sistemi ise, yazılı anayasa geleneğine ve felsefi ilkelerine dayanmaktadır. Ulusal egemenlik, kuvvetler ayrılığı, bireysel haklar ve yazılı anayasa kuramları gibi alanlarda önemli katkılar sağlamıştır.
Esmein'in çalışmalarında özgürlük sorunu önceliklidir. Alman hukuk okullarına karşı çıkarak, özgürlükçü İngiliz düşüncesine daha yakındır. Demokratik ve liberal bir yaklaşıma sahiptir ve parlamento, anayasa ve halk arasındaki ilişkileri ele alırken, parlamentonun mutlak egemenliğini reddeder ve bunun sadece anayasal ilke ve esaslara uygun bir şekilde kullanılması gerektiğini vurgular. Bu yaklaşım, 1958 Fransız Anayasası'nda somutlaşmıştır.
Etkileri
Esmein'in bireyci-liberal ve demokratik görüşleri, çağının hukuki pozitivizm ve realizm gibi akımlarından ayrılır. Esmein, Batı liberal hareketlerinin ve özellikle Fransız Devrimi'nin özgürlükçü düşüncelerine dayanarak, devletin kaynağını toplum olarak kabul eder ve egemenlik gücünü sadece topluma ait bir hak ve yetki olarak görür. Bu güç, toplumun seçtiği temsilciler tarafından kullanılacak, bireylerin doğal haklarına dokunulmayacak, devlet toplumdan üstün bir varlık haline gelmeyecek ve hukukla sınırlanacaktır.
Bu görüşler, 19. yüzyıldan 20. yüzyıla geçişte Esmein'in öncülüğünde savunulmuştur. Daha sonra Joseph-Barthelemy gibi Fransız, Preuss, Anschütz ve Thomas gibi Alman hukukçuları, aynı görüşleri benimsemişlerdir. Hatta İngiliz hukukçuları arasında da H. Laski gibi isimler bu görüşlere destek vermiştir.
Esmein'in başlıca yapıtları:
Histoire de la procedure criminelle en France (1881) - "Fransız Ceza Usulü Tarihi"
Etudes sur les contrats dans le tres ancien droit français (1883) - "Çok Eski Fransız Hukukunda Mukaveleler Üzerine İncelemeler"
Etudes sur la conditıon privee de la femme (1885) - "Kadının Özel Durumu Üzerine İncelemeler"
Melanges d’histoire du droit et de critique (1886) - "Hukuk ve Eleştiri Tarihi ile İlgili Seçmeler"
Etudes sur l’bistoire de droit canonique prive (1891) - "Özel Kilise Hukuku Tarihi Üzerine İncelemeler"
Elements de droit constitutionnel français et compare (1895) - "Fransız ve Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunun Esasları"
Goıiverneur Morris (1906) - "Genel Vali Morris"
Cours elementaires d’histoire droit français (1892) - "Fransız Hukuk Tarihine Giriş"
Precis elementaire de l’histoire du droit français de 1789 â 1814 (1923) - "1789-1814 Arasında Fransız Hukuk Tarihi Elkitabı"