FOURCROY, Antoine François de (1755-1809) Fransız, kimyacı. Lavoisıer’nin görüşlerini destekleyerek çağdaş kimyanın hazırlayıcılarından olmuş, kimyayı tıbba uygulayan çalışmalar yapmıştır.
15 Haziran 1755’te Paris’te doğdu, 16 Aralık 1809’da aynı kentte öldü. Soylu bir aileden gelen fakir bir eczacının oğlu olan Fourcroy, 15 yaşındayken okumaktan vazgeçerek bir büroda çalışmaya başladıysa da, bir rastlantı sonucu tanıştığı anatomi bilgini F. Vicq d’Azyr’in (1748-1794) aracılığıyla Paris Tıp Fakültesi’ne girdi. Tıp eğitimi sırasında kimyaya büyük ilgi duyan Fourcroy 1780’de mezun oldu, ancak hekimlik yapmayarak çalışmalarında kimyaya ağırlık verdi. 1784’te Jardin des Plantes’ta kimya kürsüsüne atandı, 1875’te de Kraliyet Bilim Akademisi’ne seçildi. Fransız Devrimi’nden sonra siyasetle de ilgilenen Fourcroy, 1793’te Konvansiyon Meclisi üyesi, 1801’de Konsül ve 1802-1808 arası da eğitim bakanı oiarak görev yaptı. 1808’de kendisine Napoleon tarafından kontluk unvanı verildi.
Fourcroy’nın kimyaya en değerli katkılarından biri Lavoisier’nin flojiston kuramına karşı öne sürdüğü, yanma olayını maddedeki yanıcı özle değil de oksi jenle açıklayan kuramını destekiemesiydi.l787’de Principes de c^imz’e(“KimyamnIlkeleri”) adlı yapıtıyla bu alandaki iik kitabı yazdığı gibi, 1792’de yayımladığı ve daha sonra 11 dile çevrilen Phtiosophie chirnique (“Kimya Felsefesi”) adlı yapıtında da kimya bilgilerini Lavoisier’nin kuramının ışığında özetledi. Çağdaş kimyanın gelişmesine önemli bir diğer katkısı da İ787’de Lavoisier, Berthollet ve Guyton de Morveau (1736-1816) ile birlikte yeni bir kimyasal adlandırma sistemi üstüne çalışmasıdır.
Fourcroy’nın özellikle analitik kimya konusunda çok sayıda çalışması vardır. Çeşitli ayraçlar kullanarak maden sularının analizini gerçekleştirdiği gibi, daha sonra j.B. Boussingault (1802-1887) tarafından geliştirilen üç gübre türü (azot, fosforik asit ve potas içeren gübreler) ilkesini de anaiitik yöntemlerle buldu. Oksitleme yoluyla bakırı kalaydan ayrıştırma yöntemini geliştirdi, Thenard ile birlikte iki seri cıva bileşiği bulunduğunu saptadı.
Fourcroy ve araştırmalarının çoğunu birlikte sürdürdüğü Vauquelin, tıbbi kimyaya ağırlık vererek, beyin ve kas dokusu, mukus, safra gibi birçok organik maddeyi incelediler, bu maddelerin kimyasal niteliklerim, oluşum ve işlevlerini açıklamaya çalıştılar. 1799’da idrardan elde ettikleri ve adlandırdıkları üre üzerine ilk ayrıntılı bilgileri sağlayan ve çalışmalarında hastalıkların kimyasal tedavisini de amaçlayan bu iki araştırmacı idrar yolları taşlarıyla da ilgilenerek, taşlan kimyasal bileşimlerine göre sınıflandırdılar. Taşları, idrar kesesine şırınga edilecek eritici maddelerle yok etme girişimleri ise başarıya ulaşamadı.
Fourcroy, metalürjiden tıbbi kimyaya dek çok değişik konularda geliştirdiği analiz yöntemleri, Lavoisier’nin kuramım açıklayan yapıtları ve bir eğitici oiarak etkinlikleriyle çağdaş kimyanın gelişmesine değerli bir katkıda bulunmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Principes de chimie, 1787, (“Kimyanın tikeleri”);,Philosophie Chimıijiıe, 1792, (“Kimya Felsefesi”).
• KAYNAKLAR: G. Kersaint, Antoine François de Fourcroy, 1966; W.A. Smeaton, Fourcroy: Chemist and Revolu-tionary, 1962.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi