ENDELL, August (1871-1925) Alman, mimar ve tasarımcı. Yapıtlarıyla Almanya’da Yeni Sanat’ın (Art-Nouveau) öncülüğünü yapmıştır.
12 Nisan 1871 ’de Berlin’de doğdu, 1925’te Breslau’da öldü. Felsefe öğrenimi gördü. Bir süre Münih’ te kaldı, orada Yeni Sanat’m öncülerinden Alman mimar Hermann Obrist (1863-1927) ve Richard Riemerschmid’le (1868-1957) arkadaşlık kurdu. Mimarlık öğrenimi yapmamasına karşın, bu sanatçılardan etkilenerek, Yeni Sanat üslubunda yapılar gerçekleştirdi. 1918’de, Breslau Uygulamalı Sanatlar Okulu’ nun müdürlüğüne getirildi.
Endell’in en önemli yapıtı, 1897-1898 arasında Münih’te yaptığı Elvira Fotoğraf Atölyesi’dir. Dış yüzündeki soyut bitki ve ejderha biçimlerinden oluşan büyük kabartması, asimetrik yerleştirilmiş kapısı ve pencere boşluklarıyla bu yapı Yeni Sanat’m Almanya’daki en başarılı örneklerinden biri olmuştur. Bu yapıt daha sonra Hitler tarafından, pek çok sanat yapıtıyla birlikte yozlaşmış sanat olarak nitelendirilmiş ve yıktırılmıştır. Endell, 1901’de Berlin’deki Buntes Theater adlı tiyatro yapısını yeniden düzenlemiş, sahne, perde, balkon ve localarda Yeni Sanat’a özgü soyut ve fantastik biçimler kullanmıştır. Berlin ve Breslau’daki çok katlı mağazaları gibi öteki yapıtlarında bu üslubun özellikleri daha yumuşamıştır.
Endell, kumaş desenleri, mobilya ve mücevher tasarımları da yapmış, denemeler yazmıştır. 1898’de Dekorative Kunst adlı dergide yayımlanan “Formens-chönheit und Dekorative Kunst” (“Biçim Güzelliği ve Dekoratif Sanat”) adlı yazısında tasarımın temeli olan biçimlerle mimarlık oranlarının psikolojik etki ve değerlerini inceleyerek ilk Alman soyut sanatçılarının dayanağını oluşturmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Yapı: Elvira Fotoğraf Atölyesi, 1897-1898, Münih; Buntes Theater, 1901, Berlin; Marien-dorf Hipodromu Tribünleri, Almanya; konut yerleşmesi, Berlin. Kitap: Die Schönheit der grossen Stadt, 1908, (“Büyük Kentin Güzelliği”).
• KAYNAKLAR: S. Madsen, August Endell in Sources of Art Nouveau, 1956.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi