Canlandırma Sineması
Canlandırma sineması, arka arkaya çizilmiş resimlerin hareket yanılsaması uyandıracak biçimde filme çekilmesi ilkesine dayalı bir sinema türüdür. Bunun içine kuklaların filme çekilmiş hareketleriyle üç boyutlu soyut nesnelerin hareketleri de girer. Çizilmiş resimlerin hareket yanılsaması uyandıracak biçimde kurgulanması
19. yy ’ın ortalarına doğru, sinemanın bulunuşundan çok önceye rastlar. 1882”de Emile Reynaud, Praxinoscope adlı teknikle profesyonel anlamda canlandırma olayını başlatır. Daha sonra Lumiere kardeşlerin, Edison ün ve Melies ’nin yaptığı hareketli fotoğraf denemeleri bu alandaki aşamalardan bazılarıdır.
1906’da, J. Stuart Blackton, Vitagraph firması için stop-motıon denen fotoğraf tekniğiyle filme çekilmiş ilk çizgi filmini yapar. 1908’de Fransız Emile Cohl*, küçük kibrit çöplerini siyah bir fon önünde dansettirerek Fantasmagorie adlı canlandırma filmini hazırlar. 1908-1918 arasında yüzden fazla çizgi film hazırlayan Cohl “Fantoche” adlı ilk çizgi film kahramanım yaratmakla da ünlüdür. ABD,’de ise canlandırman Winsor McCay, 1909’daki Gertie the Dinosaur (“Dinozor Gertie”) adlı filmle canlandırma sinemasını yaygın eğlenceler arasına sokar.
I. Dünya Savaşı’mn sonunda, “The Katzenjam-mer Kids”, “Krazy Kat”, “Felix the Cat”, “Coco the Clown ” gibi diziler çizgi filmi iyice yaygın-laştırmıştır. 1920’li yıllarda bu durum sürer. 1928’de sesli sinemaya geçiş çizgi filmin yerini daha da sağlamlaştırır. Walt Disney bu alandaki en ünlü girişimcidir. Disney stüdyosundaki grevler sonucunda ayrılıp kendi stüdyolarını kuran UPA (United Productions of America-Amerikan Birleşik Yapımları) canlandırmacıla-n daha özgür ve çağdaş bir çizgileme tekniğine yönelirler. Mr.Magoo, Gerald Mc Boing Boing gibi tiplerin yaratıcısı olan bu grubun çalışmaları, 11.Dünya Savaşı sonrasında Polonya, Çekoslovakya, Yugoslavya gibi sosyalist ülkelerdeki çizgi film çalışmalarını yönlendirmiş ve bu çalışmalar çizgi film alanında büyük bir atılıma yol açmıştır. Macar George Pal, Çek Jiri Trnka* gibi ustalar ise bu ülkelerdeki kukla-film sinemasının önemli adları arasındadır. Alman Lotte Reiniger de, başka bir alanda, kâğıttan oyma figürlerle yapılan siluet sinemasında başarıya ulaşmış tartışmasız tek addır.
Canlandırma sinemasında da, her alanda olduğu gibi, avant-garde (öncü) çalışmalar yapılmıştır. Viking Eggeling, Hans Richter, Walter Ruttmann, Fernand Leger’in oldukça artistik denemeleri, Len Lye, Norman McLaren gibi sanatçılar tarafından ticari alana da kaydırılmıştır.
1950’!er ve 1960’larda canlandırma sineması bütün reklam ve tanıtma alanlarına girmiştir. Özellikle televizyon, canlandırma sinemasının çeşitli olanaklarını değerlendirip yaygınlaştırmak açısından birinci derecede etken olmuştur. Türkiye’de canlandırma sineması alanındaki ilk ciddi çalışma, 1951 ’de Turgut Demirağ tarafından yapılan Evvel Zaman İçınde’dir. Laboratuvar işlemleri için gönderildiği ABD ’de kaybolan bu filmden sonra uzun metrajlı canlandırma denemesi yapılmadı. 1960’lar ve sonrasında birçok sanatçı kısa canlandırma filmleri üzerine çalıştılar. Özellikle reklamcılık sektörünün gelişmesiyle, bu sektöre çok sayıda kısa film üretildi.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi