FRANCK, Cesar (1822-1890) Fransız besteci ve orgcu. Güçlü bir teknikle işlenmiş romantik yapıtlar vermiş, bir eğitmen olarak da Fransız müziğini etkilemiştir.
10 Aralık 1822’de Belçika’nın Liege kentinde doğdu, S Kasını 1890’da Paris’te öldü. Müziksever bir banka müdürünün oğluydu. İlk miızik eğitimini kardeşi Josephe ile birlikte Liege Konservatuvarı’nda gördü. 1836’da ailesi onun daha iyi bir eğitim görmesini sağlamak amacıyla Paris’e yerleşti. Burada Paris Konservatuvarı öğretmenlerinden Bohemyalı besteci Anton Reicha (1770-1836) ile kontrpuan, füg ve bestecilik çalışmaya başladı. 1837’de Paris Konservatuvarı’na girdi. 1838’de piyano, 1840’da füg ve 1841’de de org ödülleri kazandı. 1842’de Roma Müzik Ödülü için hazırlanmaya başladığı sırada babası konservatuvara dönmesini ve piyanistlik kariyerine devam etmesini istedi. Franck onu memnun etmek için konserler verdi, org üstüne çalışmalarını yoğunlaştırdı. Aynı yıl Belçika kralı I. Leopold’e adadığı ilk yapıtım yayımladı. 1846’da bestelediği Ruth adlı kantat, konservatuvarda kendisinin yönetiminde seslendirildi. Ancak bu erken dönem yapıtları fazla ilgi görmedi.
1848’de tiyatro oyuncusu Felicite Desmousseaux ile evlendi. Babası müzik çalışmalarını aksatacağı endişesiyle bu evliliğe karşı çıktıysa da etkili olamadı. Bu yıldan başlayarak Cesar Franck her sabah erken saatlerde kalkıp kendi çalışmalarıyla uğraştıktan sonra, günün kalan bölümünü müzik dersleri vermekle geçirdi.
1851’de Saint-Jean-Saint-François Kilisesi’nde 1858’de de Sainte-Clotilde Kilisesi’nde orgculuk yaptı. Daha sonra Sainte-Clotilde’in müzik yöneticisi oldu. 1872’de Paris Konservatuvarı’nın org öğretmenliğine getirildi. Henri Duparc (1848-1933) ve Vincent d’Indy’ye uzun yıllar ders verdi. Öğrencileri arasında verimliliği ve bilimsel çalışmalarıyla bilinen Arthur Coquard, yerel müzik üzerine yaptığı çalışmalarıyla tanınan ve 1894’te d’Indy ile Schola Canto-rum’u kuran Charles Bordes (1863-1909), müzik tarihinde gizemci yaklaşımlarıyla bilinen Guv Ro-partz (1864-1955) gibi adlar vardı.
Beste çalışmaları
Frank bir yandan öğretmenlik yaparken, bir yandan da beste çalışmalarını sürdürdü. 1869-1879 arasında Les beatitudes (Mutluluklar) adlı sekiz bölümlü oratoryoyu besteledi. İlk yorumu, kalabalık bir izleyici kitlesi önünde, öğrencilerinden biri tarafından yapıldı. Tam bir başarısızlığa uğrayan yapıt, ancak Franck’ın ölümünden üç yıl sonraki ikinci seslendirilişinde başarı kazandı. 1879’da piyano için bestelediği oda müziği yapıtında çevrimsel biçimi (forme cyc-lique) uyguladı. 1882’de Bürger’in baladları üzerine Le chasseur maudit (Lanetlenmiş Avcı) adlı bir senfonik şiir yazdı. 1887’de org öğretmeni olarak müziğe katkılarından dolayı Legion d’honneur nişanına layık görüldü. Ertesi yıl ilk senfonisini besteledi. Ancak bu Re Minör Senfoni eleştirmenlerce başarısız bulundu.
Societe Nationale de Musique’in (Ulusal Müzik Kurumu) kurucularından olan Cesar Franck besteciliğini ancak ölümünden kısa bir süre önce, 1889’da Re Majör Yaylı Çalgılar Dörtlüsü’yle kabul ettirebildi. Yapıtında çevrimsel biçim anlayışım, çarpıcı bir yetkinlikte ortaya koydu. Bu başarısı üzerine önceki yapıtları yeniden değerlendirildi.
Ulusal Fransız Okulu’nun öncülerinden olmakla birlikte döneminin birçok bestecisi gibi Cesar Franck da Wagner’den etkilenmiş, ancak giderek yapıtlarına kendi kişiliğini yansıtmayı başarmıştır. Beethoven’in özellikle son yapıtlarının kuruluş biçimleriyle ilgilenmiş ve bunlardan yararlanmıştır.
Çevrimsel biçim (Forme cyclique)
Biçim ve kuruluş açısından çevrimsel biçimin temellerini atması ve geliştirmesiyle anılır. Bu biçim, yapıtın özünü oluşturan düşüncenin birbirinden bağımsız temalar halinde işlenmesi ve yapıtın sonunda bir tekrarla vurgulanmasıdır. Giriş ve gelişme bölümlerindeki bütün düzenlemeler, yapıtın özünü oluşturan düşünceyi en sonda tüm görkemiyle aktarmayı hazırlayan öğelerdir. Franck’ın yapıtları arasındaki piyano ve yaylı çalgılar için Beşli Prelüde, Choral et fugue, Variations symphoniques (Senfonik Çeşitlemeler) piyano ve keman için Sonat ile Yaylı Çalgılar Dörtlüsü bu anlayışın en çarpıcı örnekleridir.
Cesar Franck, ulusal Fransız müziğinin oluşumuna büyük katkılarda bulunmuştur. Birçok ünlü Fransız bestecisine öğretmenlik ettiği gibi yapıtlarıyla da kendinden sonraki kuşağı etkilemiş, geliştirdiği biçim anlayışıyla yeni bir anlatımın öncüsü olmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Orkestra Müziği: Les Eolides, 1876, senfonik şiir; Le chasseur maudit, 1882, senfonik şiir, (Lanetlenmiş Avcı); Les djinns, 1884, senfonik şiir, (Cinler); Variations symphoniques, 1885, (Senfonik Çeşitlemeler); Re Minör Senfoni, 1888; Psyche, 1888, senfonik şiir. Oda Müziği: piyano ve yaylı çalgılar için Beşli, 1879; piyano ve keman için Sonat, 1886; Re Majör Yaylı Çalgılar Dörtlüsü, 1889. Vokal Müzik: Ruth, 1846; Üç Motet, 1858; Les heatitudes, 1879, 8 bölümlü oratoryo, (Mutluluklar). Piyano İçin Müzik: Prelüde, choral et fugue, 1884; Prelüde, ana et final, 1887. Org İçin Müzik: Altı Parça, 1862; Üç Parça, 1878; Üç Koral, 1890.
• KAYNAKLAR: V. d’Indy, Cesar Franck, 1906; La Revue Musicale, Cesar Franck Özel Sayısı, Aralık 1922; L.Vallas, La Veritable Histoire de Cesar Franck, 1955.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi