EPİMENİDES [Giritli] (İÖ 6 .yy) Giritli bilge. Ortaya attığı bir paradoksla tanınır.
Girit adasında, Knossos’ta doğdu. Yaşamına ilişkin bilgiler söylence niteliğindedir. Diogenes Laertius’un anlattığına göre gençliğinde babasının sürüsüne çobanlık ederken, girdiği bir mağarada uyuya kalır, 57 yıl sonra uyandığında her şeyin değiştiğini, yalnızca kendisinin genç kaldığını anlar. Bundan sonra doğaüstü güçlerle donandığına inanan Yunanlılar Epimenides’i “Tanrıların Sevgilisi” diye görürler ve Atina’da başgösteren veba salgınında ondan yardım umarlar. Gene bir söylenceye göre, Epimenides oğlaklar kurban ederek kenti salgından kurtarır. Bunun karşılığında da Atina ve Girit arasında bir anlaşma yapılmasını sağlar. Atinalılar’m verdiği bir gemiyle yurduna döner. Bu yolculuğu konu alan 6500 beyitlik bir yapıtı olduğu söylenir. Kimi kaynaklara göre 157, kimilerine göre de 289 yaşında ölmüştür, istediğinde ruhunu gövdesinden ayırarak düşünceleri üzerinde yoğunlaştırdığı, çok az yiyip içtiği, geleceği önceden gördüğü söylenir. Böylece, söylence kahramanlarından biri gibi tanımlanan Epimenides’in Solon’a yazdığı sanılan bir mektup da onunla ilgili belgeler arasındadır. Burada, Epimenides, Solon’un yasalarını över baskıcı uygulamaları eleştirir, onu Girit’e çağırır.
Epimenides’in felsefe almmdaki yeri, mantık konusunda ortaya attığı, çok yaygın bir paradoks nedeniyledir. Bu paradoksun kaynağını bir ikilem oluşturur Kendisi de Giritli olan Epimenides, “bütün Giritliler yalancıdır” demiş. Bu önermeyi geliştiren başka bir düşünür de “bütün Giritliler yalancıdır, Epimenides Giritli’dir, öyleyse Epimenides de yalancıdır” karşılığını vermiş. Epimenides yalancı olduğuna göre “bütün Giritliler yalancıdır” önermesi doğru değildir. Bu önermenin mantığa aykırılığı (paradoksluğu) kendi kendiyle çelişerek sürüp gitmesindedir.
Epimenides’in ortaya attığı bu paradoks, daha sonraki dönemlerde geliştirilmiş, özellikle Elealı Zenon ve Parmenides’in elinde son biçimini almıştır.
• KAYNAKLAR: Chaigner, Pythagoras et les Pythagoriens 1873; H.Demoulin, Epimenides de Crete, 1901.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi