FİSHER, Irving (1867-1947) ABD’li iktisatçı ve istatistikçi. Matematiksel iktisat, özellikle para kuramı ve indeksler üzerindeki çalışmalarıyla tanınmıştır.
28 Şubat 1867’de New York’ta doğdu, aynı kentte öldü. Yale Üniversitesi’nde matematik öğrenimi gördü. 1892-1895 arasında bu üniversitede matematik dersleri verdi, daha sonra iktisada yöneldi ve aynı üniversitede iktisat profesörü oldu.
1892’de Matbematical Investigations in the Theory of Value and Prices (“Değer ve Fiyatlar Kuramında Matematiksel Araştırmalar”) adlı doktora tezi yayımlandı. Bu çalışmasında gelirin marjinal faydasının ölçülmesine yardımcı olacak bir yöntem geliştirerek Walras’m genel denge kuramına katkıda bulundu. 1906’da ikinci kitabı The Nature of Capital and Income (“Sermaye ve Gelirin Niteliği”) yayımlandı. Bu kitabında da, çağdaş gelir analizinin ve muhasebenin ilk kuramsal temellerini attı. The Purchasing Power of Money (“Paranın Satmalma Gücü”) adlı kitabında, mübadele denkleminden daha ayrıntılı çözümlemelere varabilmek amacıyla çeke bağlı mevduat ve bunun dolaşım hızını denkleme kattı. Buna göre, çeke bağlı mevduat miktarı ve bunun dolaşım hızındaki değişiklikler de, nakit para miktarı ve bunun dolaşım hızındaki değişiklikler gibi fiyatlar genel düzeyini etkileyebiliyordu.
Fisher, istatistiğe de katkılarda bulunmuştur, The Making of Index Numbers (“İndeks Sayılarının Oluşumu”) adlı yapıtında genel fiyat düzeyindeki değişiklikleri en iyi ölçme yöntemlerini aramıştır. Ağırlık olarak, temel yıl miktarlarından faydalanan “Laspeyres” indeksiyle, ağırlık olarak indeksi hesaplanan yılın miktarlarını kullanan “Paasche” indeksinin geometrik ortalaması olan ve kendi adıyla anılan “Fisher İdeal İndeksi”ni geliştirmiştir. 1907’de The Rate of Interest (“Faiz Haddi”) adıyla yazdığı, daha sonra geliştirerek 1930’da The Theory of Interest (“Faiz Kuramı”) adıyla yayımlanan yapıtında faiz haddinin oluşumunu, kişilerin gelecekteki gelire oranla bugünkü gelirden vazgeçme konusundaki istekleri ya da sabırsızlıkları ile yatırım fırsatları arasındaki etkileşimle açıklar. Bu yapıtında, “maliyete oranla marjinal getiri oranı” adım verdiği yatırım fırsatları kavramı, Keynes’in The General Theory of Employment, Interest and Money adlı yapıtındaki “sermayenin marjinal etkinliği” ile aynı şeydir.
Fisher, özellikle iktisadi istikrar konusuna önem vermiştir. İktisadi istikrarsızlıkla ilgili kuramını para-kredi mekanizmasına dayandırmış ve bunu gidermek için önlemleri de para politikasında aramıştır. Nakit ile banka mevduatı,banka mevduatı ile banka rezervleri arasında çok yakın bir ilişki gördüğü için nakit para miktarındaki değişmelerin etkin bir kontrol aracı olduğunu öne sürmüştür. Yüksek mevduat karşılık oranına dayanan bir para politikasını desteklemiş ve bu yolla konjonktür dalgalanmalarının büyük çapta hafifİetilebileceğini savunmuştur.
Fisher, 19.yy’ın ikinci yarısından başlayarak Klasik değer kuramında köklü değişiklikler yapan, fakat, bunun dışında, Klasik görüşleri ve liberal ideolojiyi sürdüren Neo-Klasik Okul’un izleyicisidir.
• YAPITLAR (başlıca): Mathematical Investigations m the Theory of Value and Prices, 1892, (“Değerler ve Fiyatlar Kuramında Matematiksel Araştırmalar”); The Nature of Capital and Income, 1906, (“Sermaye ve Gelirin Niteliği”); The Rate of Interest, 1907, (“Faiz Oram”); The Purchasing Power of Money, 1911, (“Paranın Satmalma Gücü”); Stabilizing the Dollar, 1920, (“Doların İstikrara Kavuşturulması”); The Making of Index Numbers, 1922, (“indeks Sayılarının Oluşumu”); The Money lllusion, 1928, (“Para Yanılgısı”); The Theory of Interest, 1930, (“Faiz Kramı”); Booms and Depressions, 1932, (“İktisadi Refah ve Bunalımlar”); Stable Money, 1936, (“İstikrarlı Para”).
• KAYNAKLAR: Paul H.Douglas, “Irving Fisher” American Economic Revietv, XXXVII (661-663), 1947; Max Sasuly, “Irving Fisher and Social Science”, Econo-metrica, XV (255-278), 1947; Roy B. Westerfield, “Irving Fisher”, American Economic Revietv, XXXVII (656-661), 1947.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi