DOLLOND, John (1706-1761) İngiliz optik araç yapımcısı. Renksemez merceği gerçekleştirerek kırılmalı teleskopların gelişmesine katkıda bulunmuştur.
10 Haziran 1706’da Londra yakınlarındaki Spitalfieids’de doğdu, 30 Kasım 1761’de Londra’da öldü. İngiltere’ye göç etmiş Fransız kökenli bir ailenin oğluydu. Düzenli bir eğitim görmemesine karşın matematik ve astronomi çalışarak kendi kendini yetiştiren Dollond, 46 yaşma değin ipek dokumacılığı yaparak yaşamını sürdürdü. Ancak, büyük oğlu Peter (1730-1820) usta bir mercek yapımcısı olarak tanınınca, o da dokumacılığı bırakıp 1752’de oğluyla birlikte çalışmaya başladı. Altı yıl sonra da, ilk renksemez (akromatik) merceği gerçekleştirdiğini Royal Society’ ye bildirdi. Bu buluşu nedeniyle 1758’de aynı kurumun Copley madalyasıyla ödüllendirilen, 1761’de üyeliğine kabul edilen Dollond, o yıl saray hizmetine alındıysa da yeni bir çalışma yapamadan birkaç ay sonra öldü. İki oğluyla yeğeninin devraldığı mercek atölyesi ise uzun yıllar etkinliğini sürdürdü.
Kırılmalı teleskoplarda kullanılan mercekler beyaz ışığı renklerine ayırıyor ve bu renk saçakları yüzünden, istenilen görüntü netliği sağlanamıyordu. Nitekim 1666’da beyaz ışığı çözümleyerek, prizmadan geçerken değişik miktarda kırılan değişik renkte ışınlardan oluştuğunu gözlemleyen Newton, bu sakıncayı giderecek bir mercek düzenlemesi yapmanın olanaksız olduğunu belirtmişti. Gerçekten de, yaklaşık 70 yıl boyunca denenen değişik mercek düzenlemelerinden hiçbiri başarılı olmamış, mercekli teleskop da yerini yeni sorunlar getiren aynalı teleskopa bırakmaya başlamıştı. 1730’larda İngiliz optikçisi Chester Moor Hail (1703-1771), insan gözünün renk sapıncım gideren karmaşık bir mercek sistemi olduğunu, dolayısıyla değişik camlardan yapılmış mercekleri birleştirerek aynı sonuca varılabileceğini düşündü. Ancak bu düşüncesini ne geliştirdi, ne de yayımladı. Hall’in çalışmalarından habersiz olarak 1752’den beri bu konu üzerinde uğraşan Dollond, uzun deneyler sonucunda, soda-kireç bileşimli camdan yapılmış dışbükey merceklerle kurşunlu camdan yapılmış içbükey merceklerden oluşan bir düzenlemeyle olumlu sonuç almayı başardı. Bu iki tür camın optik özellikleri birbirini bütünlüyor ve birlikte kullanıldığında renk sapıncı ortadan kalkıyordu. 1758’de bu buluşunu Royal Society’ye bir makaleyle sunan ve ilk renksemez teleskopu yaparak patentini alanDollond,Hall’den25 yıl kadar sonra aynı sonuca varmış olmasına karşın, düşüncesini bilim dünyasına duyurup uygulamaya geçirdiği için renksemez mercekli teleskopun bulucusu kabul edilir.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi