FLAMSTEED, John (1646-1719) İngiliz astronomi bilgini. Yaklaşık 3.000 yıldıza ilişkin bilgi veren kataloguyla tanınmıştır.
19 Ağustos 1646’da Derby yakınlarındaki Denby kasabasında doğdu, 31 Aralık 1719’da Greenwich’te öldü. 1662’de okuldan ayrılmasına neden olan ağır bir hastalık sırasında astronomiyle ilgilenmeye başladı. Bu konuda eline geçen tüm kitapları okuyan, 12 Eylül 1662’de de kısmi bir Güneş tutulmasını izledikten sonra astronom olmaya karar veren Flamsteed, 1670-1674 arası Cambridge Üniversitesi’nde astronomi okudu. 1673’te gezegenlerin görünürdeki ve gerçek çapları konusunda yayımladığı bir inceleme Newton’a ünlü Principia’sının üçüncü kitabını yazarken yardımcı oldu.
Din adamı olarak göreve başladığı 1675’te Royal Society’ye sunduğu bir raporda yeni bir gözlemevinin kurulmasını öneren Flamsteed, aynı yıl önerisinin gerçekleştiğini gördüğü gibi, Kral II. Charles’m desteğiyle, ünlü mimar Christopher Wren’in Green-wich’te kurduğu gözlemevine müdür olarak da atandı. Ne var ki, gelişmekte olan İngiliz donanmasına denizde yön saptamakta yardımcı olacak astronomi bilgilerini sağlamak amacıyla kurulan gözlemevinde önemli hiçbir gözlem aracı bulunmuyordu. Flamsteed özel dersler vererek ve daha sonra babasından kalan ufak bir mirastan da yararlanarak gerekli aletlerin çoğunu kendi sağladı ve yaşamının sonuna değin ciddi sağlık sorunlarına karşın 20.000’in üstünde gözlem yapmayı başardı. Özellikle meridyenden geçen yıldızların yüksekliklerini ölçmek için yaptırdığı “duvar yayı”ndan yararlanarak 1689’dan sonra binlerce yıldızın konumlarını saptadı.
Çok titiz çalışan ve planladığı gözlemlerin tümünü bitirip, düzenlemeden çalışmalarını yayımlamak istemeyen Flamsteed’in Greenwich’teki yılları güçlüklerle doluydu. Bunların başında da Newton ve Halley ile çekişmesi geliyordu.Bu dönemde Newton’ tn araştırmalarıyla astronomi birden çok hızlı geliş-nelere tanık olmuştu. Flamsteed’in verilerine gereksinme duyan Newton ve yakın arkadaşı ünlü astro-ıom Halley gözlemlerin yapıldıktan kısa bir süre sonra açıklanmalarını istiyorlardı. Bu nedenle, oldukla yavaş çalışan ve elindeki verilerin her şeyden önce Kendisine ait olduğunu savunan Flamsteed ile Newton’ın arası bir hayli bozuldu. 1704’te Danimarka Prensi George’un, Flamsteed’in üzerinde çalıştığı yıldız katoloğunun basım giderlerini üstlenmesi üzerine, prensin 1708’de ölmesine ve Flamsteed’in karşı çıkmasına karşın, Halley’nin yayma hazırladığı katalog 1712’de basıldı. Flamsteed yapıtın kendisine
sorulmadan yayımlandığını ileri sürerek basılan 400 kitaptan 300 kadarını eline geçirerek yaktı. Hastalığına karşın kendi istediği düzeyde ve yetkinlikte hazırlanması için yoğun bir çaba gösterdiği kataloğu-nu bitirmeye ömrü yetmedi. Yapıtı asistanı tarafından düzenlenerek 1725’te Historia coelestis Britannica (“Ingiliz Gök Tarihi”) adıyla üç cilt olarak yayımlandı. Yapıtın ilk iki cildi Flamsteed’in Derby ve Greemvich’te yaptığı gözlemleri, üçüncü cildi ise yaklaşık 3.000 yıldızı içeren “İngiliz Kataloğunu” kapsar.
Flamsteed’in gözlemleri kendisinden önce yaşamış en büyük gözlemci olan Danimarkalı astronomi bilgini Tycho Brahe’ninkilerden çok daha duyarlı ve ayrıntılıydı. Kataloğu, James Bradley’nin Yer ekseninde ılımın yanı sıra bir de üğrüm hareketi olduğunu bulmasına yardımcı olmuş, Netvton’m kuramsal araştırmalarına da büyük ölçüde destek sağlamıştır.
• YAPITLAR (başlıca): The Doctrine of the Sphere, 1680, (“Küre Doktrini”); Historia coelestis Britannica, (ö.s.), 1725, (“İngiliz Gök Tarihi”).
• KAYNAKLAR: E.F.Mc Pike, Hevelius, Flamsteed, and Halley, 1957.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi