FOUCHE, Joseph (1759-1820) Fransız siyaset adamı. Polis müdürlüğü yaptığı 1799-1815 arasında ülkesindeki siyasal olaylarda etkili olmuştur.
21 Mayıs 1759’da Aşağı Loire Bölgesi’nde Paimboef yakınlarındaki La Martiniere’de doğdu, 25 Aralık 1820’de Trieste’de öldü. Bir gemici ailesinin oğluydu. Önce, Nantes daha sonra Paris Oratoire pâpaz okullarında okudu. Öğrenimini tamamladıktan sonra Niort, Arras ve Nantes’da ders verdi. 1791’de Nantes’daki yerel Jakobenler (Jacobins) Kulübü’ne üye oldu ve örgütün başkanlığına getirildi. 1792’de Aşağı Loire Bölgesi’nden milletvekili seçilerek Ulusal Konvansiyon’a girdi.
Ulusal Konvansiyon’un etkin bir üyesi olan Fouche, XVI. Louis’nin idam kararım destekledi ve giderek Dağlılar’a (Montagnards) yaklaştı. 1793 Ekimi’nde kralcı bir ayaklanmayı bastırmak üzere Collot d’Herbois ile Lyon’a gitti. Lyon’da kral yanlılarına yönelik toplu katliamlara girişmesi, zenginlerin mallarına el koyması sert tepkilere neden oldu.
27 Temmuz 1794’te Robespierre’in iktidardan uzaklaştırılmasına katkıda bulundu. Buna karşın iktidarı ele geçiren Thermidorcular tarafından Ulusal Konvansiyon’dan atıldı ve Ağustos 1795’te tutuklandı. Bir süre sonra affedilerek serbest bırakıldı. 1788’de Cisalpina Cumhuriyeti’ne (bugünkü Kuzey İtalya’da) 1799’da da Hollanda’ya elçi atandı. 1799 yazında Paris’e dönerek Barras’mn yardımıyla polis müdürü oldu.
Fouche, Napoleon Bonaparte’m Fransız Devri-mi’ne karşı olan 18 Brumaire (9 Kasım 1799) darbesini destekledi. Toplumun tüm smıf ve tabakalarından seçtiği kişilerden oluşan ve kendi denetimindeki büyük parasal kaynaklarla beslendiği ajan ve muhbir şebekesini Napoleon’un hizmetine sundu. Ancak, Fouche’nin artan gücünden ürken Napoleon onu 1802’de görevden aldı. Başsız kalan polis örgütü imparatorluk aleyhtarı komploları açığa çıkartmakta yetersiz kalınca, 1804’te Napoleon tarafından yeniden göreve çağrıldı ve 1809’a dek bu görevde kaldı. Aynı yıl Otranto Dükü ilan edildi.
Napoleon’un 1812’deki Rusya seferinden sonra yeniden göreve çağrıldı. 1813’te îllirya Eyaleti’nin (bugünkü Dalmaçya kıyıları) valiliğine atandı. Bir süre sonra Napoleon’un düşmanlarının yardımıyla Napoli’de bağımsız bir krallık kurmaya çalışan Mu-rat’mn eylemlerini izlemekle görevlendirilerek İtalya’ ya gönderildi.
Rusya Seferi başarısızlıkla sonuçlanan Napoleon, Müttefikler’in Mart 1814’te Paris’e girmeleri üzerine tahtını bırakarak Elbe Adası’na çekildi. Fouche, Müttefikler’in tahta çıkardıkları Bourbon hanedanından XVIII. Louis’nin I.Restorasyon hükümetiyle uzlaşmaya çalıştı. Napoleon’un Mayıs 1815’te Elbe’ den geri dönmesinden sonra yeniden polis şefi oldu. Napoleon’un Haziran 1815 ‘teki Waterloo yenilgisinden sonra XVIII. Louis’nin yeniden tahta çıkmasına
yardımcı olan Fouche, bu hizmeti karşılığında polis müdürlüğü yapmaya devam etti. Ancak aşırı kralcılar tarafından görevinden ayrılmaya zorlandı. Kısa bir süre Dresden elçiliği yaptıktan sonra 1816’da kral düşmanı ilan edildi.
• YAPITLAR (başlıca):Reflexions sur le jugement de Louis Capet, 1793, (“Louis Capet’nin Yargılanışı Üzerine Düşünceler”); Rapport et projet de loi re latif aux colleges, 1793, (“Liselere İlişkin Rapor ve Yasa Tasarısı”); Memoi-res, (ö.s.), 1824, (“Âmlar”).
• KAYNAKLAR: N.Forssell, Fouche, the man Napoleon Feared, 1928; L.Madelin, Fouche, 2 cilt, 1903; S.Zweig, Joseph Fouche, Bildnis eines politischen Menscben, 1930.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi