EIGEN, Manfred (1927) Alman fiziksel kimyacı. Çok hızlı kimyasal tepkimelerin incelenmesine olanak veren “gevşeme” tekniğini geliştirmiştir.
9 Mayıs 1927’de Bochum kentinde doğdu. Göttingen Üniversitesinde fizik ve kimya öğrenimini tamamlayıp 1951’de doktora derecesini aldıktan sonra aynı üniversitede bir yıl araştırma görevlisi olarak çalıştı. 1953’te fiziksel kimya bölümünde görev aldığı Max Planc Enstitüsü’nün 1964’te yöneticiliğine, daha sonra başkanlığına getirildi.
Bir sisteme bir dış etkinin uygulanması ile sistemin buna tepki göstermesi arasındaki çok kısa zaman aralığı olan gevşeme süresi ilk kez 1866’da Maxwell tarafından fiziksel süreçlerde gözlenmişti. 1910’da Nernst gevşemenin kimyasal süreçlerde de var olduğunu göstermiş, on yıl sonra ise Einstein bu olgunun çeşitli kuramsal yönlerine ilişkin bir çalışma yapmıştı. Ancak, kimyasal gevşemenin bir laboratuvar tekniği olarak kullanılabilirlik kazanması Eigen’in 1954’teki araştırmalarından sonra gerçekleşebildi.
Kimyasal tepkimelerde moleküller arasmdaelekt-ron ve proton alışverişi gibi temel aşamalar, saniyenin binde birinden daha kısa bir süre içinde gerçekleşir. Ancak, tepkimeye girecek maddelerin karıştırılması için gereken uzun ön hazırlık süresi de tepkime süresine eklendiğinden, böylesine yüksek düzeydeki tepkime hızlarının ölçülmesi 1950’lerden önce olanaksızdı. Eigen, 1954’te tasarladığı bir deneyde, karıştırma yoluyla tepkimeyi başlatmak yerine, tedirgin ederek denge durumunu bozduğu bir sistemin “gevşeyerek” yeniden denge durumuna geçmesi için gereken süreyi, dolayısıyla çok yüksek tepkime hızlarını ölçmeyi başardı.
Eigen’in “gevşeme” tekniklerinde, tepkimeye giren maddeler genellikle elektrik iletkeni bir çözeltide çözünmüştür. Denge durumunu bozmak için ya çözeltiye kısa süreli bir elektrik akımı gönderilir ya da sıcaklık, hidrostatik basınç ve elektrik alanı yoğunluğunda belli bir değişiklik yaratılır. Denge durumu bazen yalnızca bir kez, bazen sürekli tedirgin edilen bir sistemin gevşeme süresi spektrometri ya da ısı iletkenliği yoluyla ölçülebilir.
1960’tan sonra bu ölçüm yöntemlerini moleküler biyoloji tepkimelerine uygulayan Eigen, ışıma kimyası, enzim tepkimeleri ve polipeptitlerin dönüşüm mekanizmalarının anlaşılmasında değerli veriler sağlayan çalışmaları nedeniyle 1967 Nobel Kimya Ödülü’ nü Norrish ve Porter ile bölüşmüştür.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi