FRİSCH, Max (1911-1991) İsviçreli mimar, roman ve oyun yazarı. Yapıtlarında, kişinin kendi gerçek varlığını araştırmasından kaynaklanan “özdeşlik sorunu” üstünde durmuştur.
15 Mayıs 1911 ’de Zürih’de doğdu, aynı şehirde 4 Nisan 1991’de öldü. Zürih Üniversitesi’nde Alman edebiyatı okurken 1933’te babasının ölümüyle öğrenimini bırakıp gazeteciliğe başladı. Aynı yıllarda Macaristan, Çekoslovakya ve Balkan ülkerine geziler yaptı, Türkiye’ye kadar gitti. Bu yolculuğun notlarını gazetelerde yayımladı. 1936-1940 arasında Zürih Teknik Üniversitesi’nde mimarlık okudu. 1939’da İsviçre’de seferberlik ilan edilmesi üzerine o da sınıra gönderildi. Savaş anılarını 1940’ta yazdığı ilk güncesinde anlattı. 1940’ta Zürih’te bir mimarlık bürosu açtı ve katıldığı bir proje yarışmasında birinci oldu. Bundan sonraki yıllarda yazarlıkla mimarlığı birlikte sürdürdü. 1946-1949 arasında savaştan çıkmış komşu ülkelere yaptığı yolculuklarda Brecht, Thornton Wilder gibi çağın önde gelen yazarlarıyla tanışma olanağı buldu. 1952’de ABD’ye gelerek San Francisco ve New York’ta, daha sonra da Meksika’da bir süre kaldı. Homo Faber (Çarpık Sevda) ve Stiller (Cezaevi Günleri) romanlarında bu yolculuğun izleri görülür. Cezaevi Günleri romanıyla 1955’te Wilhelm Raabe Ödülü’nü, 1958’de Georg hner Ödülü’nü, Andorra oyunuyla 1962’de Die gazetesinin Genç Kuşak Ödülü’nü kazandı. PEN Club üyesi olan Frish 1955’ten itibaren serbest yazarlık yapmış, Zürih’de yaşamıştır.
Frisch, oyun, roman ve günce türlerinin her birinde de yapıtlar vermiştir. Yapıtlarında Kierkegard ve Heidegger felsefesinden yola çıkarak insanın ;k varlığını nasıl gerçekleştirebileceğini araştırır, un kendi kendisiyle özdeşliğini, çevre tarafından anan kişiliğiyle kendisinin gerçekleştirmek istediği kişiliği arasındaki uyuşmazlığı ele alan yapıtlarının ,ında Andorra, Biographie (“Biyografi”) gibi oyun, Stiller (Cezaevi Günleri, Mein Name sei Gantenbein (Adım Gantenbein’mış) gibi romanları gelir.
, insanın bu doğrultudaki arayışlarını engelleyen başlıca etkenler arasında günlük yaşamın tekdüzeliği, çevrelerinin insanları kendi görmek istediği gibi de görmesini ve onlar için kesin tasarımlar ısını gösterir. Kesin tasarımlardan kurtulmanın yolu ise insanlığı sevmektir.
Frisch kendisine en çok ün sağlayan, “öğretisiz -oyunu” diye tanımladığı Biedermann und die istifter’de (Biedermann ve Kundakçılar) rahatına in, her şeyden önce kendi çıkarını düşünen bir k burjuva örneğinde, çağımızın çıkarcı insanını rir. Oyunlarında Brecht’den farklı olarak daha bireysel sorunlar işlemesine karşın, yapı olarak
Epik tiyatrodan yararlanmıştır.
Frisch’in üç güncesi, kendi yaşamından önemli olaylara, edebiyat ve genel konulardaki görüşlerine, yazarlarla yaptığı tartışmalara yer verdiği yapıtlardır. Ayrıca, günce türünün anlatım biçimini, taslak ve kesinleşmemiş olma nitelikleri içerdiği için, benimsemiş, bu anlatım biçimini Cezaevi Günleri, Çarpık Sevda gibi romanlarında da uygulamıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Roman: Bin oder die Reise nach Peking, 1945, (“Ben ya da Pekin’e Yolculuk”); Stiller, 1954, (Cezaevi Günleri); Homo Faber, 1957, (Çarpık Sevda); Mein Name sei Gantenbein, 1964, (“Adım Gantenbein’mış”). Öykü: Montauk, 1975; Blaubart, 1982, (“Mavisakal”). Günce: Bldtter aus dem Brotsack, 1940, (“Ekmek Torbasından Notlar”); Tagebuch 1946-1949, 1950, (“Günce 1946-1949); Tagebuch 1966-1971, 1972, (“Günce 1966-1971”). Oyun: Nun singen sie mieder, 1945, (Gene Başladılar Şarkılarına); Die chinesische Mauer, 1947, (“Çin Şeddi”); Don Juan oder die Liebe zur Geometrie, 1953, (Don Juan ya da Geometri Sevgisi); Biedermann und die Brandstifter, 1958, (Biedermann ve Kundakçılar); Die grosse Wut des Philipp Hotz, 1958, (Philipp Hotz’un Büyük Öfkesi); Andorra, 1961; Biographie, 1967, (“Biyografi”); Triptichon, 1978, (“Triptikon”).
• KAYNAKLAR: G.Aytaç, Çağdaş Alman Edebiyatı Tarihi, 1983; Bânziger, Frisch und Dürrenmatt, 1962; N. Kuruyazıcı, Max Frisch’in Oyunlarında Kişinin Kendini Gerçekleştirme Çabası, 1979; H. Mayer, Dürrenmatt und Frisch, 1963; E. Stâuble, Max Frisch, Gedankliche Grund-züge in seinem Werk, 1967; Y. Özoğuz, Max Frisch’de Hayat ve insan Sorunu (Stiller ve Homo Faber Romanlarında), 1975.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi