ERENEROL, Pavli [ Papa Eftim I ] (1884-1968) Türk din adamı. Papa I.Eftim Bağımsız Türk Ortodoks Patrikliği’ nin kurucusudur.
Pavli Eftim Erenerol, Yozgat’a bağlı Akdağmadeni’nde doğdu. İstanbul’da öldü. Karahisarlıoğlu olarak tanınan Hıristiyan bir ailenin çocuğudur. Babası ticaretle uğraşırdı. Pavli adıyla vaftiz edilen Papa I. Eftim, doğduğu yerde öğrenim gördükten sonra, bir manastıra girdi. 1908’de Ankara’ya gitti ve Ortodoks Kilisesi’ne bağlanarak 1912’de diyakos oldu. Ardından Akdağmadeni papazlığına 1918’de Keskin Metropolit vekilliğine atandı. Din konusundaki çalışmalarını 1937’de elyazması olarak topladı. Ulusal Kurtuluş Savaşı sırasındaki hizmetleri nedeniyle, Atatürk tarafından ölene değin kendisine “Hide-mat-ı Vataniye maaşı” bağlandı.
Papa I. Eftim, Kurtuluş Savaşı sırasında Fener Patrikhanesi’nin Rum Pontus Devleti’ni canlandırma çabalarına ve Anadolu’daki Rumlar’ı Türkler’e karşı kışkırtma amaçlarına karşı çıktı. 12 Aralık 1918’de Patrikhane Padişah’tan, Papa I. Eftim’in yakalanarak kendilerine teslim edilmesini istedi. Eftim 30 Kasım 1921’de, Anadolu’daki 72 ruhani bölge başkanını Kayseri’de topladı. Fener Patrikhanesi’nin yetkisizliğini bildirerek merkezi Kayseri’de olan Türk Ortodoks Patrikhanesi’ni kurduğunu açıkladı. Bir bildiriyle de Fener Patrikbanesi’nin Türkiye’ye ihanet ettiğini dünyaya duyurdu. 22 Temmuz 1922’de gene Kayseri’ de Anadolu’da Ortodoksluk Sadası adlı bir dergi yayımlamaya başladı. Bu yayınla da, Anadolu’da yaşayan Türk Hıristiyanlar’ın Yunanlılar ile ilgisi olmadığı yolundaki görüşlerini yaydı. Dergi, 16 sayı olarak 1923’e kadar sürdü. Ulusal Kurtuluş Savaşı’nı destekleyen Eftim, Lozan Antlaşması’yla Anadolu’ daki Hıristiyanlar Yunanistan’a gönderilmeye başlayınca, Atatürk’ten aldığı özel izinle, ailesiyle birlikte İstanbul’da kaldı.
İstanbul’da Fener Patrikhanesi Sen Sinod’undan (meclis) kaçmış olan Patrik ve birkaç üye dışında, Cumhuriyet yönetimine bağlılık sözü aldı. Ancak, kısa süre sonra Sen Sinod oldubittiye getirerek bir Türk karşıtını patrik seçti ve Papa I. Eftim’i aforoz etti. 1922’de Doğu Roma Kilisesi genel temsilcisi olan Papa I. Eftim, kararı tanımadı. 7 Temmuz 1924’te Fener Patrikhanesi’nden ayrılan Galata Rum Merkezi İdare Heyeti, Galata Merkez Panayia Kilisesi’nde ona katıldı. Episkopos olarak takdis edilen Papa I. Eftim, 18 Mart 1926’da Bağımsız Türk Ortodoks Patrikhanesi’ni kurdu. Patrikhane’ye Aya Yani, Aya Nikola ve Hristos kiliseleri bağlandı.
• KAYNAKLAR: M. Eröz, Hıristiyanlaşan Türkler, 1983; A.R. Önder, “Anadolu’da Ortodoksluk Sadası”, Kayseri Basın Tarihi/1910-1960, 1972; T.Parlak, Yunan Ege’ye Nasıl Geldi, 1982.