FERNANDO V (1452-1516) Kastilya, Aragon, Sicilya ve Napoli kralı. Ispanyol birliğinin oluşmasının ve güçlü bir imparatorluğun temellerini atmıştır.
V.Fernando adıyla Kastilya kralı, II.Fernando adıyla Aragon ve Sicilya kralı ve III.Fernando adıyla Napoli kralı olan Fernando 10 Mart 1452’de Aragon’ da (İspanya’da) Sos’ta doğdu, 23 Ocak 1516’da Estremadura bölgesinde (Ispanya’da) Madrigalejo’da öldü. Aragon ve Sicilya kralı Il.Juan’ın oğludur. 1469’da Kastilya tahtının varisi Isabella ile evlendi.
Fernando 1474’te Kastilya kralı IV.Henri’nin ölümüyle Kastilya kralı, 1479’da babasının ölümüyle de Aragon ve Sicilya kralı oldu. Ispanya’nın iki büyük krallığı olan Aragon ve Kastilya’nın bağımsızlıklarını korumakla birlikte, Fernando’nun yönetiminde birleşmesi Ispanya’da birlik ve merkezi bir yönetim kurulması yolunda önemli bir adım oldu.
Kastilya’da krallık gücünün pekiştirilmesi amacıyla soyluların ayrıcalıkları kısıtlandı, servetlerine el kondu, kent polisleri (Hermandat) devlet polisi haline dönüştürüldü. 1478’de krallık yönetiminde yeniden canlandırılan Engizisyon, Fernando’nun elinde özellikle Flıristiyanlık’ı kabul etmiş ve varlıklı Yahudiler’ in yargılanmasında ve vergiye bağlanmasında önemli bir araca dönüştü. 1482’de Papa ile yapılan bir antlaşma ile Roma’nın Ispanyol kilisesi üzerindeki gücü kısıtlandı, Fernando ile Isabella Kastilya’daki tüm dini merkezlerin denetimini ele geçirdiler. Kastilya Meclisi (Cortes) ve hükümet de krallık denetimine boyun eğdi, 1488-1497 döneminde meclis toplantıları askıya alındı. Soylulardan oluşan ve görevi krala danışmanlık yapmak olan kraliyet konsülü hukukçuların ağırlıkta olduğu bürokratik bir yapıya dönüştürüldü. Mali yapı yeniden düzenlendi, korumacı bir ticaret politikası benimsendi, sığır yetiştiriciliği ve yünlü dokumacılık özendirildi. Aragon’da ise soyluların gücünün fazlalığı nedeni ile, yerel başkaldırıların Engizisyon aracılığı ile bastırılması, krallık denetiminin sağlanması için atılan tek adım oldu.
Yayılmacı bir dış politika izleyen Fernando 148l’de Granada’daki Müslüman topraklarına başlattığı seferi 1492’de başarıyla sonuçlandırdı. Aynı yıl Kastilya’daki Yahudiler ülkeden tümüyle sürüldü ve Kristof Kolomb’un denizaşırı planları için destek sağlandı. Tüm bu gelişmeler üzerine Papa VI.Alexan-der 1494’te Fernando ve Isabella’ya “katolik hükümdarlar” unvanını verdi.
1493’te Fransa kralı VlII.Charles’ın İtalya seferini desteklemek koşuluyla Fransa’dan Rousillon ve Cerdagne’ı (şimdi Fransa’da Doğu Pireneler Eyaleti) alan Fernando sözünü tutmadı ve Charles’a karşı koyan İtalyan kentlerini destekledi. 1500’de Napoli’yi kuşatmış Fransız güçlerinin art arda yenilgiye uğratıl-masıyla 1504’te Napoli de İspanya’nın egemenliğine girdi. Böylelikle tüm Batı Akdeniz’de İspanyol üstünlüğü kurulmuş oldu.
1504’te Isabella’nın ölümü Fernando’nun Kastilya’daki durumunu sarstı. 15Q6’da tahtın varisi kızı Joanna ile kocası Güzel Felipe’nin tahttaki haklarım kabul etmek zorunda kalan Fernando, Villafavila Antlaşması ile Felipe’nin Kastilya krallığını tanıdı ve kendisi de kral naibi oldu. Fakat aynı yıl Felipe’nin ölmesiyle Kastilya krallığı yeniden denetimine girdi.
Fernando yaşamının son yıllarında Kuzey Afrika’daki Müslüman kentlerine yönelik fetihlere ve Ispanya’nın iç bütünlüğünü sağlamaya ağırlık verdi. 1509’da Oran, 1510’da Bicaye ve 1511 ’de Trablus alındı. 1512’de Navarra’mn alınmasıyla Pireneler’den Cebelitarık’a kadar İspanya’nın iç bütünlüğü sağlanmış oldu.
KAYNAKLAR: R.Del Arco, Fernando el Catolico, artifice de la Espana imperial, 1939; W.M.Prescott, History of the Reign of Ferdinand and Isabella, the Catbolic of Spain, 1846; J.Vincens Vices, Fernando el Catölico, principe de Aragon, rey de Sicilia (1412-1478), 1951.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi