DÜMBÜLLÜ, İsmail (1897-1973) Türk tiyatro ve sinema oyuncusu. Ortaoyunu ve tuluat geleneğinden yetişmiş son usta oyunculardandır.
İstanbul’da doğdu, 5 Kasım 1973’te aynı kentte öldü. Babası, Sultan Abdülhamid’in koruma görevlilerinden Zeynelabidin Efendi, annesi. Çerkez asıllı Fatma Azize’ydi. İlkokulu Üsküdar Ravza-i Terakki’ sinde okuduktan sonra Toptaşı Rüştiye-i Askeriyye’ sine girdi. Üçüncü sınıftayken tiyatroya olan ilgisi yüzünden okuldan ayrıldı. On altı yaşında, Komik Kel Haşan Efendi’nin Dilküşa Tiyatrosu’na girdi. 1926’ya değin onun yanında çırak olarak tuluat geleneğiyle yetişti. İkinci komik olarak ve Küçük İsmail Efendi, Abdi Efendi, Kavuklu Hamdi Efendi, Komik Naşit Efendi, Abdülrezzak Efendi gibi, zamanın ünlü orta oyuncuları ve Komik-i Şehir’leriyle sahneye çıktı. Ustası Haşan Efendi’nin ölümüyle, ortaoyununun geleneksel kavuğunu ondan devraldı ve Anadolu yakasında, Darültemsil Kumpanyası’m kurdu. Burada, Darülbedayi’nin Avrupai oyunlarına karşı çıkarak, tuluatı ve daha sonra da ortaoyununu sürdürdü. 1928’de, Tevfik İnce’yle birlikte, Şehzade-başı Direklerarası Hilal Tiyatrosu’nda yine kendi adına çalışmaya başladı. 1933’ten sonra, ününün yayılması sonucu, Anadolu turnelerine çıkmaya başladı. Komik Naşit Efendi’nin ölümünden sonra ve II.Dünya Savaşı’nın başlangıç yıllarına değin tuluat tiyatrosunun rakipsiz ustası oldu.
Naşit’ten kalan komedilerin bir kısmıyla repertuarını güçlendirdi. 1939-1945 arasında, savaşın getirdiği durgunluk döneminden sonra ilk olarak Memiş ve 1948’de Atlas Film’in yaptığı Dümbüllü Macera Peşinde adlı dizi filmlerde başrole çıktı, bu filmlerin gördüğü büyük ilgi üzerine Keloğlan’ı çevirdi. 1950’de Vedat Örfi Bengü (1900-1953) yönetiminde Harman Sonu filminde oynadı. Bu arada, kumpanyasıyla birlikte yeniden Anadolu turnelerine başladı. 1951’de İncili Çavuş ve Ne Sihirdir Ne Keramet filmlerindeki rolleriyle büyük bir başarı elde etti. Halide Pişkin’le birlikte Sihirli Define’de oynadı. Ayrıca, 1954’te Karakoyun Kızılırmak, 1956’da Bayram Gecesi ve Nasrettin Hoca ve Timurlenk filmleriyle sinema oyuncusu olarak ününü artırdı.1968’de jübilesini yaparak tiyatroyu bırakmasına karşın, ölümüne değin geçen süre içinde, İstanbul’da ve Türkiye’nin çeşitli kent ve kasabalarında gazino ve tiyatro sahnelerinde, meydanlarda, radyo oyunlarında, tuluat geleneğini sürdürdü.
Tuluatın kendine özgü oyunlarını ustası Haşan Efendi’den sonra aynı kuvvet ve heyecanla yaşatan İsmail Dümbüllü, öğrendiklerini kendine has sanat sevgisi ve fiziksel özellikleriyle kaynaştırarak geleneksel tiyatroda bir “Dümbüllü tarzı” oluşturmuştur.
Türk seyirlik oyun tarihinin en parlak dönemini yaşamış ve belgesel değer taşıyan birçok oyunun ve oyunculuk tekniğinin bu güne aktarılmasını sağlamış son ustalardandır.
Filmleri
- Nasreddin Hoca (1971)
- İstanbul Kazan Ben Kepçe (1965)
- Soytarı (1965)
- Serseri Aşık (1965)
- Nasreddin Hoca (1965)
- Temem Bilakis (1963)
- Ekmek Parası (1962)
- Gol Kralı Cafer (1962)
- Şeytan Mayası (1959)
- Fındıkçı Gelin (1954)
- Bayram Gecesi (1954)
- Canlı Karagöz (Mihriban Sultan) (1954)
- Nasreddin Hoca ve Timurlenk (1954)
- Dümbüllü Tarzan (1954)
- Kırk Gün Kırk Gece (1953)
- Yıldızlar Revüsü (1952)
- Vur Patlasın Çal Oynasın (1952)
- Dümbüllü Sporcu (1952)
- İncili Çavuş (1951)
- Ne Sihirdir Ne Keramet (1951)
- Harman Sonu Dönüşü, 1950
- Sihirli Define, 1950
- Keloğlan (1948)
- Dümbüllü Macera Peşinde (1948)
- Kılıbıklar (1947)
- Kızılırmak – Karakoyun (1946)
- Bu Kadar (1945)
• KAYNAKLAR: S.Yaver Ataman, Dümbüllü İsmail Efendi, 1975.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi