Aseton (sistematik olarak propanon), formül (CH3) 2CO’ya sahip organik bileşiktir. Renksiz, uçucu, parlayıcı bir sıvıdır ve en basit ketondur.
Aseton suyla karışabilir ve laboratuarda genelde temizleme amacıyla kendi başına önemli bir çözücü olarak görev yapar. Yaklaşık 6,7 milyon ton, 2010 yılında, çoğunlukla bir solvent ve metil metakrilat ve bisfenol A üretimi için üretilmiştir. Organik kimyada ortak bir yapı taşıdır. Tanıdık evde aseton kullanan tırnak cilası sökücü ve tiner gibi etken maddelerdir.
Aseton üretilir ve normal metabolik süreçler vasıtasıyla insan vücudundan atılır. Normalde kan ve idrarla bulunur. Diyabetli insanlar bunu daha büyük miktarlarda üretirler. Üreme toksisitesi testleri, üreme problemlerine neden olma potansiyelinin düşük olduğunu göstermektedir. Hamile kadınlar, emzirilen anneler ve çocuklar, daha yüksek aseton düzeylerine sahiptir. Vücutta aseton artışı yapan ketojenik diyetler, inatçı refrakter epilepsi hastalarında bebeklerde ve çocuklarda epilepsi ataklarına karşı kullanılır.
Tarihi
Aseton, ilk Orta Çağ’ın sonlarında, metal asetatların kuru damıtılması yoluyla (örneğin, kurşun simgesi üreten kurşun asetat) kurşun simgesi olan Satürn’ün astrolojik sembolü olan simyacılar tarafından üretildi.
1832’de Fransız kimyager Jean-Baptiste Dumas ve Alman kimyager Justus von Liebig, aseton için ampirik formülü belirledi. 1833’te Fransız kimyager Antoine Bussy, -on ‘u karşılık gelen asitin (yani, asetik asit) köküne ekleyerek aseton adını verdi. 1852 yılında İngiliz kimyager Alexander William Williamson, asetonun metil asetil olduğunu fark etti; ertesi yıl, Fransız kimyager Charles Frédéric Gerhardt da aynı fikirde 1865’te Alman kimyager August Kekulé, aseton için modern yapısal formülü yayınladı.
Metabolizma
Biyosentezi
Keton cisimlerinin dekarboksilasyonu ile vücutta az miktarda aseton üretilir. Uzun süreli açlık ve yüksek yağlı düşük karbonhidratlı diyet de dahil olmak üzere belirli beslenme şekilleri, asetonun vücut dokusunda oluştuğu ketoz üretebilir. Alkolizm ve diyabet gibi bazı sağlık koşulları, ketoasidoz, kontrol edilemeyen ketoz, kanın asiditesinde keskin ve potansiyel olarak ölümcül bir artışa neden olabilir. Fermantasyonun bir yan ürünü olduğu için, aseton, damıtım endüstrisinin yan ürünüdür.
Metabolik kullanım
Bazı biyokimya ders kitapları ve güncel araştırma yayınları asetonun metabolize edilemeyeceğini belirtmesine rağmen, aksine otuz yılı geride bırakan kanıtlar vardır. Aseton, yutulan izopropanolün oksitlenmesinden veya ketotik bireylerde asetonasetatın (bir keton cismi) spontan / enzimatik arızasından üretilebilir. Daha sonra CYP2E1 ile metilglikoksal yoluyla D-laktata ve pirüvata ve en sonunda glikoz / enerjiye, veya propilen glikol aracılığıyla piruvata, laktata, asetat’a (enerji için kullanılabilir) ve propionaldehide farklı bir yol ile metabolize edilebilir
Üretim
2010 yılında, aseton için dünya çapındaki üretim kapasitesi yılda 6,7 milyon ton olarak tahmin edilmiştir. Yılda 1,56 milyon ton ile Amerika Birleşik Devletleri en yüksek üretim kapasitesine sahipti. Bunu Tayvan ve anakaradaki Çin izliyor. Asetonun en büyük üreticisi, 2010 yılında dünya kapasitesinin% 17’sine sahip olan INEOS Fenol’dür ve Mitsui, Sunoco ve Shell tarafından önemli bir kapasite (% 7-8) bulunur. INEOS Phenol, Beveren’de (Belçika) dünyanın en büyük üretim alanına (420.000 ton / yıl) sahiptir. 2011 yazında asetonun spot fiyatı, Amerika Birleşik Devletleri’nde 1100-1250 USD / ton oldu.