Eleştirel rasyonalizm Karl Popper tarafından geliştirilmiş bir epistemolojik felsefedir. Tümdengelimli bir psikoloji anlayışını savunan Würzburg Okulu’nun bu fikirlerini tamamlayacak tümdengelimli bir bilim felsefesi arayışları sonucu ortaya çıkmıştır. Popper, Açık Toplum ve Düşmanları ile Sınama ve Yanılmalar adlı eserlerinde eleştirel rasyonalizme değinmiştir. Fikirsel olarak eleştirel rasyonalizm, doğrulamacı bir yol izleyen ve sadece akıl ve/veya deneyler yoluyla doğrulanan bir bilgiyi geçerli sayan rasyonalist anlayışa karşıttır. Bugün bu fikir birçok farklı bilim ve bilgi alanına uygulanmaya çalışılmaktadır. Fikriyatın öncüsü ve kurucusu olan Karl Popper dışında Hans Albert ve David Miller da bu fikri savunan kişilerdir.
Eleştirel rasyonalistler, bilimsel teorilerin ve bilginin diğer iddialarının rasyonel olarak eleştirilebileceğini ve olması gerektiğini (deneysel içeriğe sahip oldukları takdirde) onları tahrif edebilecek testlere tabi tutulabilir ve uygulanmalıdır. Dolayısıyla, bilgiye verilen iddialar zıt ve normatif olarak değerlendirilebilir. Bunlar ya kanıtsız ve dolayısıyla ampirik (çok geniş anlamda) ya da kanıtsız ve dolayısıyla ampirik değiller. Potansiyel olarak tahrif edilebilecek olan bilgiye olan iddialar ampirik bilim vücuduna kabul edilebilir ve daha sonra bunların muhafaza edilip edilmediğine veya daha sonra gerçekte tahrif edilip edilmeyeceğine göre daha da farklılaşabilir. Tutulursa, daha eleştirilere ne kadar bağlı kaldıkları, bu türden eleştirilerin ne kadar şiddetli olduğu ve teorinin ne kadar muhtemel olduğuna, eninde sonunda muhtemel teorinin yanlışlamaya karşı denemelerine dayandığı varsayımına dayanarak daha ileri derecede farklılaşmalar yapılabilir Tercih edilen kişi olmak. Tercih edilmesi gereken olası en az teori, Eleştirel rasyonalizm ile klasik bilim görüşleri arasındaki zıtlıklardan biridir; pozitivizm, bunun yerine en olası teoriyi kabul etmesi gerektiğini savunur. Eleştirel Rasyonalizm, bir söylem olarak, savunucuları epistemolojik olarak göreceli felsefeler, bilhassa postmodernist veya sosyolojik bilgi yaklaşımları olarak algılamaya karşı dururdu (en az ihtimalle en yüksek bilgi içeriğine sahip olan ve eninde sonunda bilgeliğe karşı açık olan teoridir). Eleştirel rasyonalizm, bilginin objektif olarak (çeşitli alt katmanlarda somutlaştığı ve insanların bireysel olarak “bildikleri” şeylere indirgenemeyeceği anlamında) olduğunu ve aynı zamanda gerçeğin objektif olduğunun (toplumsal arabuluculuktan veya bireysel algılamadan bağımsız olarak varolduğu) , Ama “gerçekten” gerçek).
Bununla birlikte, objektif bilgiye olan bu karşıt ve eleştirel yaklaşım, objektif olması için bilgiyi de tutan daha geleneksel görüşlerden oldukça farklıdır. (Bunlar, Aydınlanma’nın güçlü rasyonalizmi, mantıksal pozitivistlerin doğrulamacılığı ya da indüksiyondan elde edilen bilimsel yaklaşımlar, Eleştirel rasyonalistlerin reddettiği varsayılan mantıksal çıkarım biçimi David Hume ile aynıdır.) Eleştiri için elimizden gelen her şey eleştiridir. Iddiaları bilgiye göre ayırt etmeye çalışırken, eleştirel rasyonaliste göre yapılır. Sebep, eleştiri organı değil, destek değildir; Kanıtı değil, geçici bir reddetme.
Olumlu bir delil (bir iddianın “gerekçeli” olması ya da başarılı tahminler yapılarak “doğrulanması” gibi) gerçekte iddiasını, inancını veya teorisini desteklemek, desteklemek ya da ispatlamak için hiçbir şey yapmamaktadır.
Bu anlamda, Eleştirel rasyonalizm, geleneksel rasyonalistin ve gerçekçi olanın normal anlamasını başında çevirir. Özellikle bir teorinin gerçek olma ihtimali düşükse daha iyi olduğu görüşü, olasılık yüksek teorileri araştırması gerektiğini savunan geleneksel pozitivist görüşe doğrudan karşıt durumdadır. Popper, bunun “Schopenhauer’in bir sorunun çözümünün ilk bakışta bir paradoksa benzediğini ve daha sonradan bir ayin gibi görüneceğini” gösterdiğini belirtti. Mevcut gözlemi çatıştıracak (ve “tüm kuğu beyaz” gibi) yanlış teorisi bile, gözlemlere mükemmel uyanlardan daha iyi olduğu düşünülmelidir, ancak oldukça olasıdır (“tüm kuğu renklidir” gibi) . Bu anlayış, naif sahtecilikçilik ile Eleştirel rasyonalizm arasındaki en önemli farklılıktır. Düşük olasılık teorisi, Eleştirel rasyonalizm tarafından tercih edilir, çünkü bir teorinin bilgilendirici içeriği ne kadar yüksek olursa bunun olasılığı o kadar düşük olur, çünkü bir ifade daha fazla bilgi içerdiğinde, yanlış olabileceği yolların sayısı o kadar artacaktır . Bunun arkasındaki mantık, teorinin yanlış olduğunun keşfedilmesini mümkün olduğunca kolaylaştırarak gerçeğe daha yakın olanla değiştirilebilmesidir. Bu, haklılaştırıcı epistemolojiye taviz verilmesi anlamına gelmez, bir teorinin, olasılığının düşük olduğunu ve gözlemin uyduğunu iddia ederek “haklı” olduğunu varsaymak gibi.
Eleştirel rasyonalizm bilginin haklı inançla haklı çıkarıldığı klasik konumu reddeder; Bunun tam tersini muhafaza eder: Bu, genel olarak, bilginin yanlış olduğuna inançsızlıktır. İyi sebeplerin olmaması nedeniyle haksızdır. Bu yanlış, çünkü genellikle bazen yüzlerce yıldır fark edilmeyen hatalar içeriyor. Ve bu da inanç değildir, çünkü bilimsel bilgi veya bir uçak inşa etmek için gerekli olan bilgi tek bir kişinin zihninde yoktur. Kitapların içeriği olarak kullanılabilir.