Ontoloji, varlık olma, var olma ya da gerçek olma özelliklerinin yanı sıra varlığın temel kategorileri ve ilişkileri hakkındaki felsefi araştırmadır. Geleneksel olarak, metafizik olarak bilinen felsefenin ana dalının bir parçası olarak listelenen ontoloji, genellikle varlıkların var olduğu veya var olduğu ve bu varlıkların bir hiyerarşi içinde nasıl gruplandırılacağı ve benzerliklere ve farklılıklara göre bölünebileceğine ilişkin sorular ile ilgilenir. . Felsefi bir girişim olan ontoloji son derece varsayımsal olmasına rağmen, ontoloji mühendisliği gibi bilgi biliminde ve teknolojide pratik bir uygulamaya sahiptir. Ontolojinin çok basit bir tanımı, bağlamda “şey” sözcüğünün kastedilen şeyinin muayene edilmesidir.
Günümüzde ” Varlık Nedir” sorusuna verilen cevaplar metafiziksel yaklaşımlarla doludur. Sorgulanan, ele alınan sorular herhangi sorular değildir. Platon ve Aristoteles’ten beri sorgulanan “Varlık” sorusu gitgide daha karmaşık hal almıştır ve belirsizleşmiştir. Bu belirsizliğin nedeni ise Yunanların varlık yorumuna yaptıkları ilk katkılarından olan “Varlık en evrensel ve en boş kavramdır” dogmasından kaynaklanmaktadır.
Aristoteles’e göre ontoloji varlığın mahiyetinde varlığın bilimidir veya varlıkların incelenmesidir. Ontoloji hangi varlık kategorilerinin daha temel olduğunu belirlemekle uğraşır ve bu kategorilerdekilerden hangilerinin var olduğunun söylenebileceğini sorar.
Varlık bir nesne ya da bir şey değildir. Nesneler var olan cisimlerden oluşur. Örneğin;ağaçlar, masalar, evler,vs.Varlık bir ev ya da bir eşya değildir.Gerçek varlığın ortaya çıkmasında,varlığı varlık yapan nedir? Varolanı varolan yapan nedir? gibi soruların cevabı “zaman”dır. “Var olan zamansal olandır.” Varlıkla iç içe olup onu aydınlatan ve onu varlık olarak varlık yapan hep zamandır. Varlığı varlık yapan zaman, metafizik anlamdaki değil de, hakikat alanındaki varlığı açıklar. Bunun sayesinde varlığın iki anlamını da bilmek ve böyle bir varlığın zaman olmadan var olamayacağını kabul etmek gerekir. O halde varlığın zaman olduğunu düşünebiliriz.
Değişik filozoflar temel varlık kategorileri için değişik listeler yapmışlardır. Ontolojinin temel sorunlarından biri “Temel varlık kategorileri nelerdir?” sorusudur.
Ontolojik sorulardan bazı örnekler:
Bilgi kuramı nedir?
Varlık nedir?
Varoluş nedir?
Fiziksel nesneler nelerdir?
Bir fiziksel nesnenin var olduğu söylemini kanıtlamak mümkün müdür?
Bir nesnenin özellikleri veya ilişkileri nedir ve bunlar nesneyle nasıl ilişkilidir?
Var oluş bir özellik midir?
Bir nesne ne zaman yok olur, ne zaman değişir?
Doğru nedir?
Varlığı gerçek ve edimsel yapan nedir?
Varoluş nedir, yani bir varlık için ne anlama gelir?
Varlık bir mülk mudur?
Varoluş, yalnızca belirli farklılıklara bölünen bir cins veya genel sınıf mıdır?
Varsa, hangi varlıklar esastır?
Bütün varlıklar nesnel midir?
Bir nesnenin özellikleri nesnenin kendisiyle nasıl ilişkilidir?
Fiziksel özellikler aslında var mı?
Belirli bir nesnenin sadece kazara özelliklerine karşıt olarak, hangi özellikler gereklidir?
Varlık veya ontolojik düzeylerin kaç seviyesi var? Ve “seviyeyi” neyi nasıl oluşturuyor?
Fiziksel bir nesne nedir?
Kişi, fiziksel bir nesnenin var olduğunu söylemek ne anlama geldiğini hesaba katabilir mi?
Kişi, fiziksel olmayan bir varlığın var olduğunu söylemenin ne demek olduğunu açıklayabilir mi?
Nesnenin kimliğini nedir?
Bir nesne varlığın dışına çıktığında, yalnızca değişmek yerine mi?
Varlıklar objektiflik ve öznellik biçimlerinden başka var mı, yani modern felsefenin özne / nesne ayrımı kaçınılmaz mıdır?