Aspartik asit (Asp, D) proteinlerin yapısında bulunan 20 standart aminoasitten biridir. Anyonik formunun adıyla aspartat olarak da bilinir.
Aspartat olarak da bilinen aspartik asit (Asp veya D olarak kısaltılan, kodonlar [GAU ve GAC] ile kodlanmış), proteinlerin biyosentezinde kullanılan bir ?-amino asittir. Diğer amino asitlerle benzer şekilde bir amino grubu ve bir karboksilik asit içerir. ?-amino grubu protonlanmış -NH +
3 formunda fizyolojik koşullar altında, ?-karboksilik asit grubu ise fizyolojik koşullar altında -COO- deprotonasyona uğramıştır. Aspartik asit, vücuttaki diğer amino asitler, enzimler ve proteinlerle reaksiyona giren asidik bir yan zincire (CH2COOH) sahiptir. Proteinlerdeki fizyolojik koşullar altında (pH 7.4) yan zincir, genellikle negatif yüklü aspartat formu olan -COO- olarak oluşur. İnsanlarda gerekli olmayan bir amino asittir; bu, vücut gerektiğinde onu sentezleyebilir anlamına gelir.
D-Aspartat memelilerde yaygın olarak bulunan iki D-amino asitten biridir.
Proteinlerde aspartat yan zincirleri sıklıkla alfa sarmallarının N-ucu\’nda oluşan asx dönüşleri veya asx motifleri oluşturmak üzere hidrojen ile bağlanır.
Asp\’ın L-izomeri 22 proteinojenik amino asitten, diğer bir deyişle proteinlerin yapı taşlarından biridir. Asp (ve glutamik asit) 3.9\’luk bir pKa ile asidik olarak sınıflandırılır, ancak bir peptitte bu durum (tüm amino asitlerdeki gibi) yerel ortama oldukça bağımlıdır ve 14 kadar yüksek olabilir. Asp, biyosentezde yaygındır .
Keşfi
Aspartik asit ilk kez 1806 yılında kuşkonmaz suyundan izole edilen asparaginin hidrolizi ile Auguste-Arthur Plisson ve Étienne Ossian Henry tarafından 1827\’de keşfedildi. Onların orijinal metodunda kurşun hidroksit kullanılır, ancak bunun yerine diğer çeşitli asit veya bazlar daha yaygın olarak kullanılır.
Biçimler ve terminoloji
Aspartik asidin iki formu veya enantiyomeri vardır. \”Aspartik asit\” adı, ya enantiomer ya da ikisinin bir karışımını belirtebilir. Bu iki formun sadece biri, \”L-aspartik asit\” doğrudan proteinlere dahil edilir. Eşdeğeri \”D-aspartik asit\” in biyolojik rolleri daha sınırlıdır. Enzimatik sentezin biri ya da diğerini üretmesi durumunda, çoğu kimyasal sentez, rasemik bir karışım olarak bilinen \”DL-aspartik asit\” biçimini üretecektir.
Biyosentezi
Aspartat vücut tarafından sentezlenebildiğinden, esansiyel olmayan bir amino asit olarak sınıflandırılır. İnsan vücudunda, aspartat en çok oksaloasetatın transaminasyonu ile sentezlenir. Aspartatın biyosentezi bir aminotransferaz enzimi tarafından kolaylaştırılır: alanin veya glutamin gibi başka bir molekülün bir amin grubunun transferi aspartat ve bir alfa-keto asit verir.
Aspartat ayrıca üre döngüsünün bir yan ürünüdür.
Özellikleri
Adından anlaşılabileceği gibi, aspartat, asparajinin karboksilik asit analoğudur. İnsan vücudu ihtiyacı olan aspartatı sentezleyebildiği için dışarıdan besinlerle alınması hayati önem taşımaz. Proteinlerin yapıtaşı olmak dışında, aspartat beyinde nörotransmiter olarak da kullanılabilir ve üre döngüsünde ve glukoneogenez esnasında metabolit olarak rol alabilir. Nörotransmiter olarak kullanılan aspartatın yorulmaya karşı direnç sağlayarak dayanıklılığı artırabildiği hipotezi öne sürülmüştür, fakat destekleyen deneysel kayıtlar çok güçlü değildir.