Göreceli risk veya rölatif risk, bir risk etkenine sahip olanların, olmayanlara göre hastalık geliştirme (veya bir olayın meydana gelmesi) oranıdır. Göreceli risk, maruz kalan grup ile maruz kalmayan grubun bir olayı geliştirme ihtimalinin oranı alınarak hesaplanır.
Örneğin; akciğer kanseri geliştirme ihtimali, sigara içenler arasında %20 iken sigara içmeyenlerde %1’dir. Bu durumda sigara içiciliğinin, akciğer kanseri ile ilişki göreceli riski 20 olarak hesaplanır. Yani sigara içenlerin akciğer kanseri geliştirme olasılığı, içmeyenlerin 20 katıdır.
İstatistiksel kullanım ve anlam
Risk oranı, tedaviler veya risk faktörleri arasındaki ilişkinin gücünü ve sonucunu tahmin etmek için deneysel, kohort ve kesitsel çalışma verilerinin istatistiksel analizinde kullanılır. Örneğin, herhangi bir tedaviye karşı (veya plasebo) değil tıbbi bir tedavi alırken veya maruz kalmamaya karşı bir çevresel risk faktörüne maruz kaldığında olumsuz sonuç riskini karşılaştırmak için kullanılır.
Maruz kalma ile sonuç arasındaki nedensel etkinin olduğu varsayıldığında, RR değerleri aşağıdaki gibi yorumlanabilir:
RR = 1, maruz kalmanın sonucu etkilemediği anlamına gelir;
RR <1, sonuç riskinin maruz kalma sonucu azaldığı anlamına gelir;
RR> 1, sonuç riskinin maruz kalma sonucu arttığını gösterir.
Risk oranı, tedaviler veya risk faktörleri arasındaki ilişkinin gücünü ve sonucunu tahmin etmek için deneysel, kohort ve kesitsel çalışma verilerinin istatistiksel analizinde kullanılır. Örneğin, herhangi bir tedaviye karşı (veya plasebo) değil tıbbi bir tedavi alırken veya maruz kalmamaya karşı bir çevresel risk faktörüne maruz kaldığında olumsuz sonuç riskini karşılaştırmak için kullanılır.
Maruz kalma ile sonuç arasındaki nedensel etkinin olduğu varsayıldığında, RR değerleri aşağıdaki gibi yorumlanabilir:
RR = 1, maruz kalmanın sonucu etkilemediği anlamına gelir;
RR <1, sonuç riskinin maruz kalma sonucu azaldığı anlamına gelir;
RR> 1, sonuç riskinin maruz kalma sonucu arttığını gösterir.
Raporlamada kullanım
Risk oranı, randomize kontrollü çalışmaların sonuçlarını sunmak için yaygın olarak kullanılmaktadır. Risk oranı, mutlak risk veya risk farkı gibi mutlak önlemler alınmadan sunuluyorsa, bu problemli olabilir. Sonucun baz oranının düşük olduğu durumlarda, büyük veya küçük risk oranı değerleri önemli bir etkiye yol açmayabilir ve etkinin halk sağlığı üzerindeki önemi göz ardı edilebilir. Eşdeğer olarak, sonucun baz oranının yüksek olduğu durumlarda, 1’e yakın risk oranının değerleri hala önemli bir etkiye neden olabilir ve hafife alınabilir. Bu nedenle, hem mutlak hem de göreceli önlemlerin sunulması önerilmektedir.
Risk oranı, randomize kontrollü çalışmaların sonuçlarını sunmak için yaygın olarak kullanılmaktadır. Risk oranı, mutlak risk veya risk farkı gibi mutlak önlemler alınmadan sunuluyorsa, bu problemli olabilir. Sonucun baz oranının düşük olduğu durumlarda, büyük veya küçük risk oranı değerleri önemli bir etkiye yol açmayabilir ve etkinin halk sağlığı üzerindeki önemi göz ardı edilebilir. Eşdeğer olarak, sonucun baz oranının yüksek olduğu durumlarda, 1’e yakın risk oranının değerleri hala önemli bir etkiye neden olabilir ve hafife alınabilir. Bu nedenle, hem mutlak hem de göreceli önlemlerin sunulması önerilmektedir.