(1938-2024)
Genco Erkal, 28 Mart 1938 doğumlu, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, yönetmen ve yazardır. İstanbul'da doğmuş ve Galatasaray Lisesi'nde eğitim görmüştür. Ardından İstanbul Üniversitesi'nde psikoloji eğitimi almıştır.
Tiyatroya olan ilgisi küçük yaşlardan itibaren başladı. Robert Kolej'de öğrenciyken tiyatroya yoğun ilgi duydu. Ailesi tiyatroculuk yapmasını onaylamadığı için üniversitede psikoloji eğitimi aldı ve tiyatroyla amatör olarak ilgilendi. 1957'de amatör bir oyuncu olarak Genç Oyuncular topluluğunun kuruluşunda yer aldı.
Profesyonel tiyatro kariyerine Muhsin Ertuğrul'un teklifiyle başladı. İlk profesyonel oyunu, Kenter Tiyatrosu'nda sahnelenen "Çöl Faresi" adlı oyundur. İlk profesyonel yönetmenliği ise Kenter Tiyatrosu'nda Ionesco'nun "İskemleler" ve "Ders" oyunlarını yönetmesiyle oldu. Oyunculuk kariyerine Kenter Tiyatrosu'ndan sonra Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu ve Ankara Sanat Tiyatrosu'nda devam etti. 1963'te Arena Tiyatrosu'nda sahnelenen "Aslan Asker Şvayk" oyunundaki rolü ile İlhan İskender Ödülü'nü kazandı. Ardından Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu'nda "Keşanlı Ali Destanı"nı yönetti.
Nikolay Gogol'un "Bir Delinin Hatıra Defteri" adlı öyküsünü tiyatroya uyarladı ve bu eseri 1965'te Ankara Sanat Tiyatrosu'nda sahneledi. Bu eser, 1969, 1992 ve 2014'te farklı yorumlarla sahnelendi ve onunla özdeşleşti. Ankara Sanat Tiyatrosu'nda Asaf Çiğiltepe'nin sahnelediği "Arturo Ui'nin Önlenebilir Yükselişi" ile Brecht tiyatrosuyla tanıştı.
On yıl çeşitli tiyatrolarda çalıştıktan sonra 1969'da Mehmet Akan, Şevket Altuğ, Ferit Erkal, Arif Erkin Güzelbeyoğlu ve Nurten Tunç ile birlikte devrimci bir tiyatro topluluğu olan Dostlar Tiyatrosu'nu kurdu. Dostlar Tiyatrosu'nun ilk oyunu "Ha Me Ka Ha Ha Pe" idi. Bunu "Durdurun Dünyayı İnecek Var" ve "Rosenbergler Ölmemeliydi" izledi. Bu dönemde "Asiye Nasıl Kurtulur" ve "Havana Duruşması" gibi belgesel oyunlar sahneledi.
1978'de Brecht'in oyunlarından uyarladığı "Brecht Kabare"'yi sahneledi. Dostlar Tiyatrosu, 1980'lerde salon ve bütçe sorunları nedeniyle dağılmasına rağmen prodüksiyon tiyatrosu olarak devam etti.
Genco Erkal, Yaroslav Haşek'in "Aslan Asker Şvayk", Gogol'un "Bir Delinin Hatıra Defteri", Bertolt Brecht'in "Galileo", Maxwell Anderson'ın "Yalınayak Sokrates", Nâzım Hikmet'in "Kerem Gibi", Can Yücel'in "Can" eserlerinde aldığı rolleriyle çeşitli ödüller kazandı.
1993-1998 yılları arasında Paris'te ve Avignon Festivali'nde Fransızca oyunlarda da rol aldı. Bu dönemde Nâzım Hikmet'ten "Sevdalı Bulut", Philippe Minyana'dan "Ou vas-tu Jérémie?" ve Paulo Coelho'nun "Simyacı" uyarlamalarında oynadı.
Senfonik konserlerde Prokofiev'in "Peter ile Kurt", Stravinski'nin "Askerin Öyküsü" ve Fazıl Say'ın "Nâzım" adlı yapıtlarını anlatıcı olarak seslendirdi.
Uluslararası film festivallerinde gösterilen ve ödüller kazanan "At", "Faize Hücum", "Hakkâri'de Bir Mevsim", "Camdan Kalp" ve "Pazar: Bir Ticaret Masalı" filmlerinde rol aldı. 1982'de "At" ve 1983'te "Faize Hücum" filmleriyle Antalya Film Festivali'nde En İyi Erkek Oyuncu dalında Altın Portakal kazandı.
2008'de yazdığı ve yönettiği "Sivas'93" adlı belgesel tiyatro oyununda, 1993'te Sivas Madımak Oteli'nde yaşanan trajediyi konu aldı. 2009'da Howard Zinn'in "Marx in Soho" adlı eserini "Marx'ın Dönüşü" adıyla sahneledi.
Sanat yaşamı, Ayşe Yüksel tarafından "Güneşin Sofrasında - Genco Erkal’ın Dostlar Tiyatrosu Serüveni" (2020) adıyla kitaplaştırıldı.
31 Temmuz 2024 tarihinde 86 yaşında lösemiden öldü.
Çalışmaları ve Eserleri
Rol Aldığı Tiyatro Oyunları
1964: Keşanlı Ali Destanı (Haldun Taner) - Gülriz Sururi Engin Cezzar Tiyatrosu
1964: Sırça Kümes (Tennessee Williams) - Kent Oyuncuları
1965: Arturo Ui’nin Önlenebilir Tırmanışı (Bertolt Brecht) - Ankara Sanat Tiyatrosu
1965: Keloğlan (Birkan Özdemir) - Ankara Sanat Tiyatrosu
1966: Durdurun Dünyayı İnecek Var (Anthony Newley / Leslie Bricusse) - Ankara Sanat Tiyatrosu
1969: Durdurun Dünyayı İnecek Var (Anthony Newley / Leslie Bricusse) - Dostlar Tiyatrosu
1969: Ha Me Ka Ha Ha Pe (Ali Tahsin) - Dostlar Tiyatrosu
1969: Rosenbergler Ölmemeli (Alain Decaux) - Dostlar Tiyatrosu
1970: Asiye Nasıl Kurtulur? (Vasıf Öngören) - Dostlar Tiyatrosu
1970: Havana Duruşması (H.M. Enzensberger) - Dostlar Tiyatrosu
1970: Nekrasof (Jean Paul Sartre) - Dostlar Tiyatrosu
1971: Analık Davası (Bertolt Brecht / Mehmet Akan) - Dostlar Tiyatrosu
1971: Aslan Asker Şvayk (Yaroslav Hasek / Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
1971: Soruşturma (Peter Weiss) - Dostlar Tiyatrosu
1971: Zemberek (Başar Sabuncu) - Dostlar Tiyatrosu
1972: Abdülcanbaz (Turhan Selçuk / Mehmet Akan / Engin Ardıç / Genco Erkal / Macit Koper) -
Dostlar Tiyatrosu
1973: Azizname (Aziz Nesin / Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
1973: Büyük Dümen (Art Buchwald) - Dostlar Tiyatrosu
1973: Şili'de Av (Orhan Asena) - Dostlar Tiyatrosu
1974: Alpagut Olayı (Haşmet Zeybek / Dostlar Tiyatrosu İşçi Kolu) - Dostlar Tiyatrosu
1974: Düşmanlar (Yavuzer Çetinkaya / Maksim Gorki) - Dostlar Tiyatrosu
1974: Kerem Gibi (Nâzım Hikmet / Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
1975: Ezenler Ezilenler (Mehmet Akan) - Dostlar Tiyatrosu
1975: Ortak (Bilgesu Erenus) - Dostlar Tiyatrosu
1975: Sabotaj Oyunu (Macit Koper) - Dostlar Tiyatrosu
1976: Bitmeyen Kavga (John Steinbeck) - Dostlar Tiyatrosu
1976: Gün Dönerken (Yavuzer Çetinkaya) - Dostlar Tiyatrosu
1977: Devrik Süleyman (Aydın Engin) - Dostlar Tiyatrosu
1977: İkili Oyun (Bilgesu Erenus) - Dostlar Tiyatrosu
1978: Brecht - Kabare (Bertolt Brecht / Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
1979: Kafkas Tebeşir Dairesi (Bertolt Brecht) - Dostlar Tiyatrosu
1980: Her gün Yeni Baştan (Nâzım Hikmet, Aziz Nesin, Haldun Taner, Bertolt Brecht) - Dostlar Tiyatrosu
1981: Ağrı Dağı Efsanesi (Yaşar Kemal) - Dostlar Tiyatrosu
1983: Galileo Galilei (Bertolt Brecht) - Dostlar Tiyatrosu
1984: Yalınayak Sokrates (Maxwell Anderson) - Dostlar Tiyatrosu
1985: Yaz (Edward Bond) - Dostlar Tiyatrosu
1986: Ben, Bertolt Brecht (Bertolt Brecht / Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
1987: Bay Puntila ile Uşağı Matti (Bertolt Brecht) - Dostlar Tiyatrosu
1988: Üzbik Baba (Alfred Jarry / Orhan Duru) - Dostlar Tiyatrosu
1989: Buruk Ezgi (Vaclav Havel) - Dostlar Tiyatrosu
1990: Aslan Asker Şvayk (Yaroslav Hasek / Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
1990: Merhaba (Aziz Nesin, Haldun Taner, Nâzım Hikmet, Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
1991: Sevdalı Bulut (Nâzım Hikmet / Mehmet Ulusoy) - Dostlar Tiyatrosu
1992: Bir Delinin Hatıra Defteri (Nikolay Gogol) - Dostlar Tiyatrosu
1993: İnsanlarım (Nâzım Hikmet / Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
1994: Birtakım Azizlikler (Aziz Nesin / Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
1995: İçimdeki Çığlık (Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
1996: Simyacı (Paulo Coelho) - Dostlar Tiyatrosu
1997: Yosma (Bertolt Brecht / Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
1998: Yalınayak Sokrates (Maxwell Anderson) - Dostlar Tiyatrosu
1999: Can (Can Yücel / Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
2000: Oyuncu (Tankred Dorst) - Dostlar Tiyatrosu
2001: Yarışma (Laurent Baffie / Umur Bugay) - Dostlar Tiyatrosu
2002: Yaşasın Savaş (Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
2003: Fay Hattı (Behiç Ak) - Dostlar Tiyatrosu
2004: Buluşma (Terry Johnson) - Dostlar Tiyatrosu
2005: Aymazoğlu ile Kundakçılar (Max Frisch / Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
2006: Oyun Sonu (Samuel Beckett) - Dostlar Tiyatrosu
2007: Sivas '93 (Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
2008: Marks'ın Dönüşü (Howard Zinn) - Dostlar Tiyatrosu
2009: Kerem Gibi (Nâzım Hikmet / Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
2010: Nereye Gidiyoruz (Aziz Nesin / Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
2011: Ben Bertolt Brecht (Bertolt Brecht / Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
2021: Şahdamarım (Ahmed Arif / Genco Erkal) - Dostlar Tiyatrosu
XXXX: Othello (William Shakespeare) - Gülriz Sururi Engin Cezzar Tiyatrosu
Yönettiği Oyunlar
1965: Pazar Gezintisi (George Mitchele) - Ankara Sanat Tiyatrosu
1966: Durdurun Dünyayı İnecek Var (Anthony Newley ve Leslie Bricusse) - Ankara Sanat Tiyatrosu
Filmografi
1974: Bir Delinin Hatıra Defteri (TV filmi)
1982: At (Ali Özgentürk)
1982: Faize Hücum (Zeki Ökten)
1983: Hakkâri'de Bir Mevsim (Erden Kıral) - Dostlar Tiyatrosu
1988: Keşanlı Ali Destanı (Genco Erkal)
1990: Camdan Kalp (Fehmi Yaşar)
2008: Pazar: Bir Ticaret Masalı (Ben Hopkins)
2010: Prensesin Uykusu (Çağan Irmak)